Bạn biết đấy, cái gì “quá” cũng là không tốt. Vết thương liền “quá” cũng vậy. Khi da bị tổn thương, các tế bào tạo collagen tới để chữa lành vết thương. Lý tưởng nhất là các tế bào làm công việc của mình và vết thương liền mép, để lại một vết sẹo nhỏ. Với sẹo lồi, các tế bào của da tiếp tục nhân lên ngay cả khi vết thương đã lành. Các mô sẹo tiếp tục phát triển, tạo thành một vết sẹo lớn hơn và trồi lên.

Sẹo lồi là một dạng tổn thương lành tính về mặt nội khoa, nhưng thường ác tính về mặt tâm lý và thẩm mỹ. Hiểu biết được nguyên nhân, cơ chế hình thành sẹo lồi, bạn có thể điều trị và phòng ngừa sẹo lồi đúng cách. Hãy tìm hiểu về sẹo lồi qua bài viết dưới đây!

Xem thêm: Tổng quan về các loại sẹo

Sẹo lồi là gì?

Khi da bị thương, mô sẹo có bản chất là mô xơ được hình thành để sửa chữa và làm lành vết thương. Trong một số trường hợp, mô sẹo phát triển quá mức, cao hơn mặt da, sờ thấy cứng gọi là sẹo lồi. Sẹo lồi có thể lớn hơn, vượt ra ngoài phạm vi của vết thương ban đầu (từ một vết kim tiêm, một mụn trứng cá nhiễm trùng, thậm trí từ một vết côn trùng cắn cũng có thể hình thành và phát triển thành một khối sẹo lồi). Có một số vùng da đặc biệt trên cơ thể, có nguy cơ cao hình thành sẹo lồi sau khi bị tổn thương như: vùng dái tai, vành tai; vùng có râu trên mặt; vùng ngực trước xương ức; vùng da trên cơ delta của cánh tay; vùng lưng trên; vùng mu…. Ngược lại, vùng da gan tay, lòng bàn chân hầu như không thấy có sẹo lồi sau bất kỳ tổn thương nào.

Triệu chứng của sẹo lồi

Các triệu chứng của sẹo lồi có thể bao gồm:

• Sẹo lồi thường sậm màu, có màu hồng hoặc đỏ, bề mặt nhẵn bóng và cứng hơn so với da lành vùng xung quanh sẹo
• Không giống như hầu hết các vết sẹo, sẹo lồi không thoái triển theo thời gian mà sẽ ngày một phát triển và lan rộng, tổn thương thường có phần bề mặt phát triển lan rộng hơn so với phần gốc.
• Sẹo lồi có thể gây khó chịu, căng cứng hoặc thậm chí phạm vi chuyển động hạn chế nếu chúng xảy ra gần khớp, chẳng hạn như đầu gối hoặc mắt cá chân.
• Sự căng da quá mức có thể gây ngứa, và vì kích thước lớn hơn, sẹo lồi dễ bị cọ xát vào quần áo, gây kích ứng. Mặc dù sẹo lồi có thể bị ngứa, nhưng chúng thường không gây hại cho sức khỏe của bạn

Sẹo lồi thường là mối lo ngại về thẩm mĩ nhiều hơn là về sức khỏe. Bạn có thể cảm thấy tự ti nếu sẹo lồi rất lớn hoặc ở một vị trí dễ nhìn thấy, chẳng hạn như dái tai hoặc trên mặt. Phơi nắng hoặc sạm da có thể làm mất màu mô sẹo, làm cho nó hơi tối hơn so với vùng da xung quanh của bạn. Điều này có thể làm cho sẹo lồi nổi bật hơn. Giữ vết sẹo che phủ khi bạn phơi nắng dưới ánh nắng mặt trời để tránh đổi màu.

Nguyên nhân gây ra sẹo lồi

Sẹo lồi hình thành do phản ứng quá mức của da đối với chấn thương. Ngay cả những vết cắt nhỏ cũng có thể gây ra sẹo lồi. Một số nguyên nhân phổ biến nhất của sẹo lồi bao gồm:

• Vết cắt hoặc vết thủng vết trầy xước, kể cả từ cạo râu
• Bỏng
• Côn trùng cắn
• Hình xăm hoặc xỏ khuyên,  xỏ lỗ tai
• Sẹo mụn
• Sẹo thủy đậu
• Vị trí vết mổ
• Vị trí tiêm chủng

Một số sẹo lồi hình thành mà không có bất kỳ nguyên nhân rõ ràng. Một đánh giá trên Journal of Medical Investigations and Practice cho biết một số sẹo lồi xuất hiện mà không có vết thương ngoài da. Nó có thể xuất hiện một cách bất ngờ sau nhiều năm từ khi một chấn thương xảy ra.

Theo  American Osteopathic College of Dermatology, ước tính khoảng 10% dân số bị sẹo lồi. Đàn ông và phụ nữ đều có khả năng bị sẹo lồi như nhau. Mặc dù sẹo lồi có thể xảy ra ở bất kỳ loại da nào, nhưng chúng có nhiều khả năng hình thành trong:

• Những người có tiền sử gia đình bị sẹo lồi
• Người dưới 30 tuổi, đặc biệt là thanh thiếu niên bước qua tuổi dậy thì
• Phụ nữ mang thai
• Những người có tông màu da sẫm hơn, chẳng hạn như những người gốc Á, gốc Tây Ban Nha hoặc người Mỹ gốc Phi, cũng có nhiều khả năng phát triển sẹo lồi hơn những người khác.

Sẹo lồi có xu hướng di truyền, có nghĩa là bạn có khả năng bị sẹo lồi nếu một hoặc cả hai cha mẹ bạn có chúng. Theo một nghiên cứu, một gen được gọi là gen AHNAK có thể đóng một vai trò trong quyết định bạn có cơ địa sẹo lồi hay không. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người có gen AHNAK có thể có nhiều khả năng phát triển sẹo sẹo lồi hơn so với những người không có gen này.

Nếu bạn đã biết các yếu tố nguy cơ phát triển sẹo lồi, bạn có thể muốn tránh việc xỏ khuyên trên cơ thể, các phẫu thuật không cần thiết như phẫu thuật thẩm mỹ và xăm mình.

Sự xuất hiện của sẹo lồi và bệnh vẩy nến với nhau là rất hiếm.

Sẹo lồi được coi là một loại khối u lành tính. Mặc dù chúng có thể gây khó chịu, nhưng chúng không biến thành ung thư hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Khi nào cần chăm sóc y tế

Sẹo lồi thường không cần chăm sóc y tế, nhưng bạn có thể muốn được can thiệp y tế nếu sẹo lồi tăng trưởng tiếp tục hoặc nếu bạn thấy xuất hiện thêm các triệu chứng hay đơn giản là bạn muốn phẫu thuật cắt bỏ sẹo lồi.

Sẹo lồi là lành tính, nhưng tăng trưởng không kiểm soát có thể là một dấu hiệu của ung thư da. Sau khi chẩn đoán sẹo lồi bằng kiểm tra thị giác, bác sĩ có thể muốn thực hiện sinh thiết để loại trừ các tình trạng khác. Điều này liên quan đến việc lấy một mẫu mô nhỏ từ vùng bị sẹo và phân tích xem có các tế bào ung thư hay không.

Các phương pháp điều trị sẹo lồi

Quyết định điều trị sẹo lồi có thể là một điều khó khăn. Sau khi loại bỏ sẹo lồi, mô sẹo có thể mọc lại và đôi khi nó phát triển trở lại lớn hơn trước.

Các phương pháp điều trị sẹo lồi bao gồm:

Tiêm corticosteroid để giảm viêm

Đây được xem là phương pháp điều trị đầu tiên đối với những vết sẹo phình đại. Corticoid có cấu trúc steroid nên được gọi là corticosteroid thuộc nhóm thuốc kháng viêm mạnh. Nó được tổng hợp ở vỏ tuyến thượng thận, có tác dụng chủ yếu với sự trao đổi hydrat carbon, được dùng để giảm phản ứng viêm xảy ra ở khá nhiều bệnh. Tiêm Corticosteroid vào vết sẹo với giãn cách từ 1 – 2 tháng tùy thuốc cơ địa và mức độ sẹo có thể giúp làm phẳng và làm dịu vết sẹo.

Một đánh giá trong American Family Physician nói rằng liệu pháp steroid hoạt động tốt nhất trên sẹo lồi mới và khi kết hợp với phẫu thuật để loại bỏ một phần của vết sẹo. Nó cũng có thể được sử dụng kết hợp với liệu pháp áp lạnh.

Thuốc mỡ dưỡng ẩm để giữ cho mô mềm

Thuốc mỡ bôi hai ngày một lần, có thể làm mềm và/hoặc làm phẳng sẹo lồi, giúp bệnh nhân hết ngứa, hết cảm và cảm giác khó chịu do sẹo lồi. Dùng lâu dài thuốc sẽ gây mất sắc tố, teo và giãn mạch. Những sản phẩm có chứa lanolin hoặc mỡ, có thể cải thiện sự xuất hiện của một vết sẹo. Mọi người nên sử dụng kem thường xuyên và che vết sẹo vì vết thương đang lành.

Sử dụng miếng băng áp lực hay tấm dán gel silicon sau khi bị thương

Liệu pháp áp lạnh (Cryotherapy)

Thủ thuật làm đông lạnh sẹo lồi bằng nitrogen lỏng làm hư hoại tế bào và các mao mạch. Sự thiếu oxy làm mô bị họai tử bị tróc ra và xẹp xuống. Một nghiên cứu nhỏ được công bố trên Journal of Cutaneous and Aesthetic Surgery cho thấy sau một vài lần điều trị, liệu pháp áp lạnh có thể làm giảm kích thước sẹo lồi tới 50%. Nhưng, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng phương pháp áp lạnh có hiệu quả tốt nhất đối với sẹo lồi nhỏ hơn 3 năm.

Laser

Phương pháp điều trị bằng laser để giảm mô sẹocó hiệu quả hơn ở những vết sẹo mới hình thành so với những vết sẹo cũ hơn. Laser làm việc bằng cách đốt cháy và làm phẳng sẹo

Xạ trị để thu nhỏ sẹo lồi

Một phương pháp điều trị mới hơn cho thấy kết quả đầy hứa hẹn bao gồm một đợt xạ trị ngắn, được đưa ra ngay sau khi phẫu thuật cắt bỏ sẹo lồi. Một số nghiên cứu trong phẫu thuật thẩm mỹ và tài liệu da liễu cho thấy tỷ lệ chữa khỏi cao, hoặc ít nhất là cải thiện, trong sẹo lồi ở những người được điều trị bằng phương pháp này. Xạ trị từng đợt ngắn liều cao kết hợp với cắt bỏ sẹo dường như đem lại sự an toàn và hiệu quả trong điều trị sẹo lồi và dự phòng tái phát.

Kem tretinoin (Retin-A)

Tretinoin là một loại thuốc theo toa mà mọi người thường sử dụng cho mụn trứng cá và lão hóa, nó hoạt động bằng cách tăng tốc độ tái tạo tế bào tự nhiên của da.

Một đánh giá năm 2010 trên Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology cho thấy retinoids, như kem tretinoin và isotretinoin, có thể giúp giảm kích thước và sự xuất hiện của sẹo lồi.

Kem Imiquimod

Kem này được sử dụng để điều trị một loạt các tổn thương da, bao gồm ung thư biểu mô tế bào đáy bề mặt. Nó dường như hoạt động tốt trên da sau khi sẹo lồi đã được loại bỏ. Một đánh giá trên Journal of Oral and Maxillofacial Surgery cho thấy loại kem này làm giảm khả năng sẹo lồi quay trở lại.

Ban đầu, bác sĩ có thể sẽ đề nghị các phương pháp điều trị ít xâm lấn, chẳng hạn như miếng silicon, băng ép áp lực hoặc tiêm, đặc biệt là nếu sẹo lồi mới xuất hiện. Những phương pháp điều trị đòi hỏi phải áp dụng thường xuyên và cẩn thận để có hiệu quả. Tuy nhiên, sẹo lồi có xu hướng co lại và trở nên phẳng hơn theo thời gian, thậm chí không cần điều trị.

Trong trường hợp sẹo lồi rất lớn hoặc sẹo sẹo lồi cũ, có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ. Theo Dermatology Online Journal, tỷ lệ sẹo lồi quay trở lại có thể cao sau phẫu thuật. Bác sĩ có thể đề nghị tiêm steroid sau phẫu thuật để giảm nguy cơ sẹo lồi quay trở lại.

Điều trị sẹo lồi đa số là để giải quyết vấn đề thẩm mỹ. Việc điều trị này rất nhạy cảm và đòi hỏi người bác sĩ điều trị phải nhận định đúng đắn và ra quyết định thích hợp nhất.

Trị liệu có thể giúp cho sẹo lồi trở nên mềm và phẳng dần chứ không thể làm mất đi sẹo, tức là không thể giúp cho vùng da sẹo trở lại như da lành vùng xung quanh. Do đó, khi muốn giải quyết sẹo lồi thì nên đến khám và tham vấn ở các bác sĩ chuyên khoa da liễu.

Triển vọng dài hạn

Mặc dù sẹo lồi hiếm khi gây ra tác dụng phụ bất lợi, bạn có thể không thích vẻ ngoài của chúng. Bạn có thể điều trị sẹo lồi bất cứ lúc nào, thậm chí nhiều năm sau khi nó xuất hiện. Vì vậy, nếu vết sẹo đó vẫn còn làm phiền bạn, bạn có thể kiểm tra nó. Phương pháp điều trị sẹo lồi có thể khó khăn và không phải lúc nào cũng hiệu quả. Vì lý do này, điều quan trọng là phải cố gắng ngăn ngừa tổn thương da có thể dẫn đến sẹo lồi.

Phòng ngừa sẹo lồi

Phòng ngừa sẹo lồi là cách tốt nhất để điều trị sẹo lồi.

• Tất cả các tổn thương da đều phải được chăm sóc thích hợp để ngăn ngừa nhiễm trùng; điều trị ngay và đúng cách các bệnh da nếu có.
• Chăm sóc và giữ vệ sinh thân thể nhằm giúp da tránh bị tổn thương hoặc bị nhiễm trùng.
• Không nên thực hiện những phẫu thuật thẩm mỹ không cần thiết ở những người được biết là có cơ địa sẹo lồi.
• Đối với các vết thương thì tránh làm cho da bị quá căng hoặc quá chùng.
• Khi cần thiết thực hiện phẫu thuật thì nên rạch da theo đường nếp da (tức là theo đường hình cung ngang) để có những vết sẹo tốt nhất không bị căng da.

Sẹo lồi và xỏ khuyên

Sử dụng miếng đệm tai không làm bằng kim loại có thể giúp ngăn ngừa sẹo lồi hình thành sau khi xỏ lỗ tai.

Sẹo lồi thường phát triển sau khi xỏ lỗ. Chúng phổ biến trên dái tai hơn các bộ phận khác trên cơ thể, nhưng điều này có lẽ là do dái tai là một vị trí xỏ khuyên phổ biến.

Mặc dù việc ngăn ngừa sẹo lồi không phải lúc nào cũng có thể, nhưng có thể có một số cách để giảm nguy cơ mắc bệnh sau khi xỏ khuyên:

Sử dụng miếng đẹm tai không bằng kim loại

Một nghiên cứu trên Tạp chí Da liễu Úc đã xem xét lý do tại sao sẹo lồi có xu hướng hình thành thường xuyên hơn ở mặt sau dái tai sau khi xỏ lỗ tai. Họ xác định rằng hoa tai có mặt sau bằng kim loại thường dẫn đến sẹo lồi ở mặt sau dái tai.

Do đó, họ cho rằng sử dụng bông tai có miếng đệm tai không bằng kim loại có thể là một cách để giảm khả năng bị sẹo lồi ở mặt sau dái tai sau khi xỏ khuyên.

Xỏ khuyên và tuổi

Một nghiên cứu trên AAP News & Journals cho thấy sẹo lồi do xỏ lỗ tai xảy ra phổ biến hơn ở trẻ em bị xỏ lỗ tai sau 11 tuổi. Tỷ lệ sẹo lồi sau khi xỏ lỗ tai thấp hơn nhiều ở trẻ em dưới 11 tuổi.

Các tác giả đề nghị được trẻ em nên xỏ lỗ tai trước 11 tuổi hoặc tránh xỏ lỗ tai nếu có tiền sử gia đình bị sẹo lồi.

Xem thêm: Sẹo lõm là gì? 5 cách điều trị sẹo lõm hiệu quả

Cách trị sẹo lồi tại nhà

Không có biện pháp khắc phục tại nhà đã được chứng minh để giúp bạn thoát khỏi sẹo lồi một khi chúng đã hình thành. Nhưng, có một vài điều mà mọi người có thể làm tại nhà sau khi bị chấn thương da để giúp ngăn ngừa sẹo lồi hình thành hoặc giảm thiểu sự xuất hiện của chúng.

Sử dụng tấm dán hay gel silicone

Silicone là một trong những biện pháp khắc phục sẹo được sử dụng rộng rãi nhất, và nó đã được chứng minh là giúp thu nhỏ một số vết sẹo lồi và sẹo lồi. Silicone có nguy cơ tác dụng phụ thấp và dễ sử dụng.

Các đánh giá được công bố trên  Aesthetic Plastic Surgery và Journal of Cutaneous and Aesthetic Surgery xác nhận rằng sử dụng tấm silicon hoặc gel silicon có thể hiệu quả trong việc thu nhỏ các vết sẹo lồi hiện có hoặc giúp chúng không hình thành.

Kem dưỡng da có kết cấu đặc hay lotion

Một đánh giá trên International Journal of Cosmetic Science cho biết một số sản phẩm dành cho da, chẳng hạn như sản phẩm có chứa lanolin hoặc petrolatum có thể giúp làm mờ vết sẹo. Mọi người nên sử dụng kem này ngay từ khi vết thương đang lành.

Mặc dù các loại kem có chứa chiết xuất hành tây hoặc Vitamin E được sử dụng rộng rãi cho các vết sẹo, một đánh giá trong American Family Physician và một nghiên cứu trong Dermatologic Surgery cho thấy những thành phần này chưa được chứng minh là giúp trị sẹo lồi.