Hắc lào là bệnh gì? Biểu hiện, nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Hắc lào là một bệnh của da do các loại nấm khác nhau gây ra. Những loại nấm khác nhau ảnh hưởng đến những vùng khác nhau của cơ thể. Các chứng bệnh nhiễm trùng nấm này được đặt tên theo các bộ phận mà bệnh nấm xuất hiện. Chẳng hạn như: Nấm da toàn thân (tinea corporis), nấm da đầu (tinea capitis), nấm da chân (lác đồng tiền-tinea pedis), nấm da đùi (tinea crusis) và nấm móng tay (tinea unguium).

Hắc lào là gì?

Nấm da (hắc lào) là tình trạng được gây ra bởi các loại nấm khác nhau. Những loại nấm khác nhau ảnh hưởng đến những vùng khác nhau của cơ thể. Các chứng bệnh nhiễm trùng nấm này được đặt tên theo các bộ phận mà bệnh nấm xuất hiện, chẳng hạn như nấm da toàn thân, nấm da đầu, nấm da chân, nấm da đùi và nấm móng tay.

Nấm da hay hắc lào là bệnh thường gặp ở các nước nhiệt đới nóng ẩm, môi trường vệ sinh kém tạo điều kiện cho bệnh phát triển và lây lan. Triệu chứng thường gặp nhất của bệnh là xuất hiện những đốm da tròn, đổi màu và rất ngứa. Khi bệnh không được điều trị đúng sẽ dễ dàng bị bội nhiễm vi khuẩn, dẫn đến việc điều trị khó khăn hơn và ảnh hưởng nhiều đến thẩm mỹ cũng như chất lượng cuộc sống. Đặc biệt bệnh dễ tái phát vì vậy việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời đủ thời gian sẽ có thể điều trị khỏi hoàn toàn và không tái phát trở lại.

Nguyên nhân của hắc lào

Nguyên nhân gây ra các chứng bệnh nấm da không phải là nhiễm giun sán, mà là do một số loại nấm nhỏ chỉ nhìn được dưới kính hiển vi có tên gọi chung là dermatophytes. Các loại nấm phổ biến là malassezia furfur, trichophyton, microsporum và epidermophyton. Nấm gây ra chứng bệnh nấm da thường rất nhỏ, chỉ có thể nhìn thấy được dưới kính hiển vi và có khả năng phát triển trong môi trường nóng ấm và ẩm ướt. Những người có da dầu hoặc có thay đổi về hormone trong cơ thể làm cho hệ miễn dịch yếu đi cũng dễ bị nấm da hơn bình thường.

Đường lây truyền

Tiếp xúc với người bị bệnh nấm da cũng có thể gây ra bệnh. Bệnh lây truyền qua việc:

• Dùng chung đồ dùng với người bệnh khác.
• Tiếp xúc với vùng bị nhiễm nấm ở người bệnh khác.
• Tiếp xúc với động vật nhiễm nấm
• Tiếp xúc với vùng đất nhiễm nấm

Đối tượng nguy cơ của hắc lào

Bạn có nguy cơ bị nhiễm nấm da cao hơn nếu:

• Sống trong một khí hậu ấm áp
• Tiếp xúc gần gũi với người hoặc động vật bị nhiễm bệnh
• Chia sẻ quần áo, khăn trải giường hoặc khăn tắm với người bị nhiễm nấm
• Tham gia các môn thể thao có tiếp xúc da kề da, như đấu vật
• Mặc quần áo bó sát hoặc hạn chế
• Có một hệ thống miễn dịch yếu
• Mặc quần áo bó sát
• Trẻ em nhỏ hơn 15 tuổi.

Triệu chứng của hắc lào

Triệu chứng thường gặp là ngứa. Đôi khi có xuất hiện tình trạng tróc vảy hoặc bong tróc ở da.

Trên cơ thể, bệnh hắc lào bắt đầu dưới dạng các mảng nổi nhẹ, có hình vòng hoặc bầu dục, có màu đỏ hoặc nâu, xuất hiện ở da và gây ngứa. Vùng da này có thể xuất hiện thành từng mảng, bề mặt còn có các vảy có cạnh sắc cứng hoặc các mụn nước nhỏ phồng rộp.

Trong thời gian xuất hiện mẩn đỏ và vảy da, bệnh có thể lây truyền cho những người khác. Việc cào hoặc gãi ngứa có thể gây ra tình trạng sưng, chảy nước và tạo điều kiện cho nhiễm trùng.

Bệnh hắc lào thường phát triển ở chân hoặc ở thân mình.

Biểu hiện theo từng loại

Có nhiều loại nấm da bao gồm:

Bệnh nấm da đùi

Cảm giác ngứa nhiều ở vùng bị nấm như ngứa ở bắp đùi, ngứa ở mông, ngứa ở vùng háng, ở bộ phận sinh dục. Vùng da háng và vùng da bị bệnh bị bong tróc, nứt nẻ làm người bệnh khó chịu, khó vận động đặc biệt khi mặc đồ lót chật. Xuất hiện các vòng phát ban ở háng, bên trong đùi, mông. Phần trung tâm pháp ban màu đỏ hoặc màu nâu, phần rìa của phát ban có vảy hoặc bướu trông giống vết bỏng rộp. Phát ban thường không xuất hiện ở bìu, dương vật. Tình trạng phát ban sẽ nhiều và nặng hơn khi đi bộ hoặc tập thể dục cường độ mạnh.

Bệnh nấm da chân

Là loại bệnh nấm da thường xuất hiện ở vùng kẽ ngón và mặt mu bàn chân. Bệnh nấm da chân thường gây ra tình trạng ngứa, phát ban, tróc vảy, da chết, nóng rát, phồng da nhẹ và có mùi mốc hoặc khó chịu. Lớp da khô có thể bị tróc hoặc nứt nẻ. Tình trạng ngứa thường nặng nhất ở vùng kẽ ngón chân.

Bệnh nấm da đầu

Có các triệu chứng ban đầu là nổi mẫn đỏ và sưng tấy ở vùng da đầu, sau đó là rụng tóc. Phần tóc bị nhiễm bệnh thường trở nên yếu và dễ rụng. Có thể xuất hiện các mụn mủ kết thành dạng tổ ong, hoặc các vùng da bị tổn thương bị phồng rộp, có chứa mủ, kích thước nhỏ. Một số người có thể bị sưng hoặc hoại tử da, kèm theo tình trạng chảy nước. Bệnh nấm da nặng có thể gây sốt và gây ra viêm hạch bạch huyết.

Bệnh nấm da đa sắc

Thường không có dấu hiệu, nhưng một số người cảm thấy ngứa nhẹ và đổ mồ hôi nhiều hơn. Vùng nhiễm nấm có thể có nhiều màu sắc khác nhau và kèm theo những vết đốm nhỏ, màu trắng hồng hoặc màu nâu sậm có vảy và có bờ viền rõ. Bệnh thường xảy ra ở vùng cánh tay trên, ngực, lưng, cổ và đôi khi ở mặt. Da màu sáng có thể cho thấy các vết đốm có màu nhạt hoặc nâu hồng, nhưng da màu sậm có thể cho thấy các vết đốm màu sáng hoặc đậm. Vùng da bị nhiễm bệnh thường không sạm nắng một cách bình thường.

Các dấu hiệu bội nhiễm vi khuẩn

• Tăng đau nhức, sưng, mẩn đỏ, hoại tử da hoặc nóng rát
• Các vết đỏ lan rộng từ khu vực nhiễm bệnh
• Tình trạng chảy mủ
• Sốt 38°C hoặc cao hơn mà không rõ nguyên nhân
• Phát ban vẫn còn lan rộng sau khi điều trị.

Khi nào đi khám bác sĩ

Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn bị phát ban mà tình trạng không bắt đầu cải thiện trong vòng hai tuần sau khi sử dụng sản phẩm chống nấm không kê đơn. Bạn có thể cần dùng thuốc theo toa.

Biến chứng

Nhiễm nấm hiếm khi lây lan dưới bề mặt da để gây bệnh nghiêm trọng. Nhưng những người có hệ thống miễn dịch yếu, chẳng hạn như những người nhiễm HIV / AIDS, có thể dễ mắc nhiễm trùng.

Chẩn đoán hắc lào

Bác sĩ sẽ chẩn đoán bằng cách khám da, hỏi các triệu chứng cơ năng cũng như hỏi tiền sử mắc bệnh, tiền sử tiếp xúc với người hay động vật bị nhiễm nấm. Bác sĩ có thể sẽ lấy mẫu da nhỏ bị nhiễm nấm để xét nghiệm nếu việc chẩn đoán không cho kết quả rõ ràng. Những mẫu này sẽ được phân tích dưới kính hiển vi. Kết quả phân tích thường có sau vài ngày giúp chẩn đoán xác định nấm da (hắc lào).

Điều trị hắc lào

Nguyên tắc điều trị:

• Tuân thủ đúng thời gian dùng thuốc do bệnh dễ tái phát
• Không dùng chung vật dụng và quần áo cá nhân với người khác để tránh lây nhiễm bệnh.
• Ngoài ra khi mắc bệnh, bôi thuốc đều đặn sẽ giúp giảm triệu chứng ngứa, tránh gãi làm trầy xước da tạo điều kiện cho bội nhiễm thêm vi khuẩn.

Điều trị cụ thể

Trường hợp nhẹ

Đối với các trường hợp nhẹ, có thể sử dụng các loại thuốc (kem, thuốc mỡ bôi da, hoặc bột trị nấm) theo chỉ định của bác sĩ. Nên tiếp tục điều trị hắc lào bằng các loại thuốc này trong vòng 7 ngày sau khi vùng da bị nhiễm bệnh đã được chữa khỏi.

Trường hợp nặng

Đối với các trường hợp nặng bác sĩ cũng có thể chỉ định kê đơn kem trị nấm để thoa lên vùng da bị nhiễm bệnh hoặc các loại thuốc uống trị nấm cho các trường hợp nghiêm trọng hơn. Bác sĩ cũng có thể chỉ định các loại thuốc trị hắc lào (như griseofulvinhay terbinafine) cho các trường hợp nhiễm bệnh nghiêm trọng hoặc kéo dài. Khi được chỉ định dùng các loại thuốc này, bệnh nhân cần phải dùng thuốc đầy đủ trong suốt quá trình điều trị như bác sĩ đã chỉ định. Nếu không, chứng bệnh sẽ tái phát.

Nấm da đầu

Đối với trường hợp hắc lào trên da đầu, bạn có thể uống thuốc kháng nấm và dùng dầu gội kháng nấm. So với nguyên liệu tại nhà, dầu gội kháng nấm điều trị hắc lào da đầu hiệu quả hơn và dễ dàng hơn. Cân nhắc dùng dầu gội chứa tinh dầu tràm trà nếu không tìm thấy dầu gội kháng nấm vì tinh dầu tràm trà có đặc tính kháng nấm và có thể giúp điều trị hắc lào.

Dùng dầu gội Selsun Blue. Sản phẩm dầu gội này giúp phòng ngừa và điều trị hắc lào. Dùng dầu gội 3 lần mỗi tuần và dùng xà phòng thông thường vào những ngày còn lại. Sau khi hắc lào đã khỏi, bạn có thể dùng dầu gội 2 lần mỗi tuần thêm một thời gian.

Trường hợp hiếm

Trong một số trường hợp hiếm, những loại thuốc này gây biến đổi chức năng gan và bác sĩ sẽ yêu cầu bạn phải xét nghiệm để đảm bảo rằng gan đang hoạt động bình thường. Khi đó, bác sĩ sẽ theo dõi liều lượng thuốc trong suốt quá trình điều trị.

Thời gian điều trị

Tùy vào vị trí mà nấm da xuất hiện mà thời gian điểu trị có thể thay đổi. Bệnh nấm toàn thân thường tiến triển tốt hơn trong vòng 4 tuần điều trị. Bệnh nấm da đùi thường cải thiện tốt hơn sau 2 đến 8 tuần điều trị. Bệnh nấm da chân có thể mất nhiều thời gian điều trị hơn để cải thiện tốt hơn. Bệnh nấm da đa sắc có thời gian chữa trị kéo dài từ 1 đến 2 tuần, nhưng có thể kéo dài đến 1 tháng.

Một số lưu ý trong quá trình điều trị

• Thoa thuốc theo đúng như chỉ định.
• Cần giữ vệ sinh sạch sẽ. Tắm gội hằng ngày.
• Giữ cho vùng da bị nhiễm nấm được sạch sẽ và khô ráo.
• Không gãi hoặc cọ xát ở những vùng bị nhiễm bệnh.
• Không dùng chung các vật dụng cá nhân của người khác.
• Mặc quần áo sạch sẽ và khô ráo. Tránh mặc vải nylon. Nên mặc đồ cotton hoặc quần áo có các chất liệu thấm hút mồ hôi nhanh.

Hắc lào và các loại nấm da

Hắc lào với dấu hiệu đầu tiên là ngứa vùng bị bệnh, sau đó sẽ thấy một vệt màu hơi đỏ, có viền và bờ rõ rệt, trên viền có các mụn nước lấm tấm. Viền nấm có xu hướng ngày càng lan rộng tạo thành nhiều hình vòng cung nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Khi người bệnh ngứa, gãi sẽ làm lây lan ra nhiều vùng hắc lào trên cơ thể mình.

Lang ben

Lang ben do nấm Pityrosporum gây nên, thường có hai dạng: dạng màu trắng và dạng màu đen. Bệnh gây ngứa, nhất là khi ra nắng hay da tiết nhiều mồ hôi. Lúc này, bệnh nhân có cảm giác bị kim chích nhẹ gây ngứa ngáy khó chịu. Bệnh lang ben tùy thuộc khá nhiều vào việc vệ sinh da, sức đề kháng, độ pH của da và cả độ ẩm của da. Một số trường hợp trong cùng một gia đình có người mắc bệnh lang ben nhưng người thân khác lại không mắc.

Nấm kẽ

Nấm kẽ là do vi nấm Epidermophyton, nấm trichophyton hay còn do nấm Candida albicans gây ra. Bệnh thường gặp ở những người có nghề nghiệp phải ngâm chân trong nước nhiều giờ, liên tục nhiều ngày như: nông dân, người làm vệ sinh cống rãnh, vận động viên bơi lội…. Nấm kẽ thường có 3 thể: thể tróc vảy khô, thể mụn nước và thể viêm kẽ.

Nấm móng

Nấm móng thường do trichophyton gây nên. Bệnh xuất hiện ở bờ tự do của móng hay ở hai bên cạnh của móng. Khi bị bệnh, móng sẽ mất màu bóng, bị đẩy nhô lên hoặc khuyết vào, mặt móng lỗ chỗ hoặc thành rãnh, dưới rãnh có chất bột vụn. Móng của người bệnh càng ngày càng bị sần sùi, màu vàng hoặc đục. Bệnh có thể lây từ móng này sang móng khác. Ngoài nấm trichophyton còn có nấm móng do nấm Candida albicans gây tổn thương bên trong góc móng, móng mọc ra bị lồi lõm, da vùng góc móng cũng bị tổn thương sưng đỏ và đôi khi bị mưng mủ.

Nấm tóc

Nấm tóc do Piedra Hortai gây nên. Biểu hiện là trên mỗi sợi tóc có nhiều hạt màu đen bám vào nhưng bệnh nhân không cảm thấy gì khác thường và tóc cũng không bị rụng. Trong khi đó, nấm tóc do Trichophyton gây ra thì biểu hiện tổn thương trên da đầu với nhiều vết tròn nhỏ, kích thước bé khoảng 3 – 5mm, da đầu có vảy mỏng hoặc ngứa da vùng đầu.

Phòng ngừa hắc lào

Nấm da rất khó phòng ngừa. Nấm gây bệnh hắc lào là phổ biến và dễ lây lan ngay cả trước khi các triệu chứng xuất hiện. Nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách thực hiện những việc sau:

Giữ sạch sẽ

Rửa tay thường xuyên để tránh lây lan nhiễm trùng. Giữ sạch các khu vực chung, đặc biệt là trong các trường học, trung tâm chăm sóc trẻ em, phòng tập thể dục và phòng thay đồ.

Giữ mát và khô

Không mặc quần áo dày trong thời gian dài trong thời tiết ấm áp và ẩm ướt. Tránh đổ mồ hôi quá nhiều. Môi trường ẩm ướt có thể kích thích sự phát triển của hắc lào. Bạn cần đảm bảo giữ da khô hoàn toàn bằng cách dùng khăn tắm hoặc để da khô tự nhiên sau khi bơi lội hoặc tắm. Cách này giúp tránh tạo môi trường ẩm ướt cho nấm phát triển. Bột Talc hoặc bột ngô, bột gạo có thể giữ da khô, không đọng nước hoặc dính mồ hôi. Dùng sản phẩm khử mùi và kiểm soát mồ hôi để giữ vùng da dưới cánh tay luôn khô ráo, nhờ đó ngăn ngừa hắc lào.

Tránh động vật bị nhiễm bệnh

Nhiễm trùng thường trông giống như một mảng da nơi thiếu lông. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bạn có thể không nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh. Yêu cầu bác sĩ thú y của bạn kiểm tra vật nuôi và động vật thuần hóa của bạn cho bệnh giun đũa.

Không sử dụng chung quần áo, đồ dùng cá nhân với người khác

Đừng để người khác sử dụng quần áo, khăn, bàn chải tóc hoặc các vật dụng cá nhân khác của bạn. Tránh mượn những thứ này từ người khác.

Tránh việc sử dụng nhà tắm ở những nơi công cộng.

Mặc quần áo mát, rộng rãi

Mặc quần áo phù hợp với thời tiết và chọn trang phục nhiều lớp để đề phòng thay đổi thời tiết. Cách này giúp ngăn đổ mồ hôi – yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho hắc lào. Mặc quần áo mềm, nhẹ vào mùa hè. Chọn chất liệu vải như cotton giúp da dễ thở.

Mặc quần áo nhiều lớp vào mùa đông hoặc khi giao mùa. Mặc quần áo nhiều lớp sẽ dễ cởi bớt khi bạn thấy nóng, nhờ đó ngăn chặn tình trạng đổ mồ hôi – yếu tố kích thích môi trường thuận lợi cho hắc lào. Cân nhắc các chất liệu vải như len Merino để giữ cơ thể luôn ấm và khô thoáng.

Mặc đồ lót thoải mái (để ngăn ngừa bệnh nấm da đùi).

Mang vớ cotton và giày đế mềm có các lỗ nhỏ thông hơi tốt để giữ chân khô ráo (để ngăn ngừa bệnh nấm da chân).

Chuẩn bị cho cuộc hẹn của bạn với bác sĩ

Bác sĩ gia đình của bạn hoặc một chuyên gia về da (bác sĩ da liễu) có thể chẩn đoán hắc lào. Dưới đây là một số lời khuyên để giúp bạn sẵn sàng cho cuộc hẹn của bạn.

Bạn có thể làm gì?

Thời gian của bạn với bác sĩ của bạn bị hạn chế, vì vậy việc chuẩn bị một danh sách các câu hỏi giúp bạn tận dụng tối đa cuộc hẹn. Liệt kê các câu hỏi của bạn từ quan trọng nhất đến ít quan trọng nhất trong trường hợp hết thời gian. Đối với nấm da, một số câu hỏi cơ bản để yêu cầu bác sĩ bao gồm:

• Điều gì có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng?
• Cần làm xét nghiệm gì để xác nhận chẩn đoán?
• Điều trị tốt nhất là gì?
• Tình trạng này là tạm thời hay mãn tính?
• Có phương pháp nào thay thế cho thuốc bác sĩ đang kê đơn không?
• Tôi có thể chờ đợi để tình trạng này tự biến mất không?
• Tôi có thể làm gì để ngăn ngừa nhiễm trùng lây lan?
• Những thói quen chăm sóc da nào cần làm trong khi tình trạng lành lại?

Những gì mong đợi từ bác sĩ của bạn?

Bác sĩ của bạn có thể hỏi bạn một số câu hỏi, chẳng hạn như:

• Lần đầu tiên bạn nhận thấy các triệu chứng của bạn là khi nào?
• Phát ban trông như thế nào khi nó bắt đầu?
• Bạn đã có loại phát ban trước đây không?
• Có nuôi con vật hoặc thành viên gia đình đã có giun đũa?
• Là phát ban đau hay ngứa?
• Bạn đã sử dụng bất kỳ loại thuốc nào chưa?