Thỉnh thoảng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị nôn. Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng này sẽ kéo dài không quá một đến hai ngày và không phải là dấu hiệu của bất cứ điều gì nghiêm trọng.
Nguyên nhân phổ biến nhất gây nôn ở trẻ em và trẻ sơ sinh là viêm dạ dày ruột . Đây là một bệnh nhiễm trùng đường ruột thường do virus hoặc vi khuẩn, cũng gây ra tiêu chảy. Các triệu chứng có thể khó chịu nhưng con bạn thường sẽ bắt đầu cảm thấy tốt hơn sau một vài ngày.
Tuy nhiên, nôn mửa kéo dài đôi khi có thể khiến con bạn bị mất nước nghiêm trọng và đôi khi nó có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như viêm màng não .
Bài viết này nêu ra những việc cần làm nếu con bạn bị nôn và mô tả một số nguyên nhân gây nôn phổ biến ở trẻ em và trẻ sơ sinh.
Mục lục
Phải làm gì khi trẻ bị nôn?
Nếu con bạn nôn, bạn nên theo dõi chặt chẽ trẻ. Hãy tin vào bản năng của bạn và liên hệ với bác sĩ của bạn ngay lập tức nếu bạn lo lắng.
Nếu nguyên nhân chỉ là vấn đề tiêu hóa, con bạn vẫn ăn bình thường, chơi và không mấy mệt mỏi. Trong trường hợp này, hãy tiếp tục cho trẻ ăn như bình thường và cho trẻ uống nước thường xuyên.
Nhưng nếu trẻ thay đổi cảm xúc – ví dụ, nếu trẻ khóc lóc, dễ cáu kỉnh hoặc ít phản ứng hơn – trẻ có thể bị bệnh nặng, vì vậy bạn nên nhờ trợ giúp y tế ngay lập tức.
Khi nào cần tư vấn y tế
Bạn nên liên hệ với bác sĩ nếu:
- Con bạn bị nôn mửa nhiều lần và có dấu hiệu mất nước
- Bạn nghĩ rằng trẻ bị mất nước – các triệu chứng mất nước có thể bao gồm khô miệng, da nhăn, khóc mà không chảy nước mắt, đi tiểu ít hoặc không làm ướt nhiều tã và buồn ngủ.
- Chất nôn của trẻ có màu xanh hoặc chứa máu
- Trẻ đã bị nôn hơn một hoặc hai ngày
Hãy đến cơ sở y tế gần nhất nếu con bạn bị nôn và đau bụng đột ngột và dữ dội , hoặc trẻ quấy khóc liên tục, dễ cáu gắt hoặc ít phản ứng.
Gọi 115 hoặc đến phòng cấp cứu gần nhất ngay lập tức nếu trẻ bị nôn mửa và đau đầu, cứng cổ và phát ban.
Nguyên nhân gây nôn ở trẻ em
Có một số nguyên nhân có thể gây nôn ở trẻ em, được mô tả dưới đây.
Viêm dạ dày ruột
Viêm dạ dày ruột là bệnh nhiễm trùng đường ruột phổ biến. Có nhiều trẻ mắc bệnh hơn 1 đợt trong năm. Bệnh có thể diễn tiến nhẹ với cơn đau bụng và tiêu chảy nhẹ trong một hai ngày, hoặc nặng gây tiêu chảy nặng và nôn nhiều trong vòng vài ngày hoặc lâu hơn. Bệnh do nhiều loại virus, vi khuẩn và các loại vi trùng khác gây nên.
Triệu chứng chính của bệnh là tiêu chảy, thường kèm với nôn. Tiêu chảy có nghĩa là đi cầu phân lỏng hoặc tóe nước, thường ít nhất 3 lần trong 1 ngày. Có thể có máu hoặc nhầy trong phân trong một số nguyên nhân nhiễm trùng. Tiêu chảy và nôn có thể gây mất nước.
Đau quặn bụng là triệu chứng phổ biến. Những cơn đau có thể giảm dần sau mỗi đợt đi vệ sinh.
Đôi khi có sốt, đau đầu và nhức mỏi tay chân.
Ở hầu hết trẻ, các triệu chứng này nhẹ nhàng và chuyển biến tốt hơn sau vài ngày. Nôn mửa thường chỉ xảy ra trong một ngày nhưng đôi khi có thể lâu hơn. Tiêu chảy thường tiếp tục sau khi hết nôn và kéo dài trong 5-7 ngày. Phân hơi lỏng trong một tuần hoặc lâu hơn sau đó sẽ đóng khuôn trở lại. Đôi khi các triệu chứng có thể kéo dài hơn.
Bệnh viêm dạ dày cấp ở trẻ thường nhẹ, thường các triệu chứng sẽ tự biến mất sau vài ngày và bạn chỉ cần thực hiện các bước chăm sóc bé ngay tại nhà mà không cần đến sự can thiệp của các bác sĩ. Tuy nhiên, khi trẻ có các biểu hiện như sốt cao hơn 38,5 độ, đau bụng dữ dội, hôn mê, tiêu chảy ra máu, nôn mửa liên tục, bị viêm dạ dày cấp ở những trẻ dưới 6 tháng tuổi, có dấu hiệu bị mất nước nặng, trẻ bị mắc các bệnh mãn tính như huyết áp, tim, thận… thì cần phải nhanh chóng đưa bé đi khám và điều trị ngay tránh để xảy ra những trường hợp không mong muốn.
Dị ứng thực phẩm
Dị ứng thức ăn là triệu chứng của hệ miễn dịch cơ thể phản ứng với những thực phẩm không hợp với cơ thể.
Ở những trẻ có cơ địa dị ứng – là những trẻ thường có nồng độ kháng thể IgE trong máu cao hơn bình thường. Các kháng thể IgE còn gọi là kháng thể gây dị ứng bám trên bề mặt tế bào bạch cầu có tên là Mastocyte còn gọi là dưỡng bào, chứa nhiều túi nhỏ bên trong có nhiều hóa chất trung gian như histamine, serotonin,…
Dị ứng có thể xảy ra vài phút hoặc vài giờ sau ăn. Các triệu chứng có thể gặp: sưng, ngứa họng, miệng, đau bụng, nôn, buồn nôn, tiêu chảy, hoa mắt, chóng mặt, nổi ban đỏ, ngứa trên da. Nặng hơn là khó thở, huyết áp giảm, thậm chí tử vong…
Một số trẻ xuất hiện các triệu chứng muộn (vài ngày sau khi ăn thức ăn chứa dị nguyên) gồm viêm da, hen, viêm mũi dị ứng, viêm xoang, ho dai dẳng, chảy nước mũi, táo bón, ra mồ hôi, biếng ăn, giảm tập trung và ngủ kém.
Mức độ nặng của bệnh phụ thuộc vào thời gian xuất hiện phản ứng sau khi ăn, lượng thức ăn mà trẻ đã tiêu thụ và cơ địa của trẻ.
Cảnh giác với những thực phẩm có thể gây nôn và gặp bác sĩ để được chẩn đoán nếu bạn nghĩ con bạn có thể bị dị ứng thực phẩm. Các thức ăn hay gây dị ứng là đậu phộng, hạnh nhân, cá, hải sản, trứng (đặc biệt lòng trắng trứng), sữa… Dị ứng sữa là vấn đề thường gặp nhất. Trẻ bị dị ứng sữa thường rất sớm ngay từ những tháng đầu đời. Ngoài ra còn có các loại trái cây như việt quất, bí đỏ, cà chua, khoai tây, mù tạt và các chất phụ gia dùng trong thức ăn như benzoat, salicylate, bột ngọt…
Khi dị ứng thức ăn đã được khẳng định, việc điều trị cần phải được tiến hành ngay khi có thể với hai biện pháp chủ yếu:
- Loại trừ những thực phẩm gây dị ứng ra khỏi chế độ ăn của trẻ: Loại trừ khỏi chế độ ăn của trẻ các thức ăn gây dị ứng là biện pháp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu, nhằm giảm bớt mức độ và ngăn ngừa sự tái xuất hiện của các phản ứng dị ứng.
- Sử dụng các thuốc điều trị thích hợp cho tình trạng dị ứng: bạn không nên tự ý sử dụng thuốc mà cần có sự tư vấn, thăm khám của bác sĩ chuyên khoa.
Nhiễm trùng khác
Nôn mửa đôi khi có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng ngoài viêm dạ dày ruột, chẳng hạn như nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) , nhiễm trùng tai giữa, viêm phổi hoặcviêm màng não .
Liên lạc với bác sĩ nếu chúng bị nôn và gặp các triệu chứng nhiễm trùng khác, chẳng hạn như sốt và khó chịu, quấy khóc nhiều.
Viêm ruột thừa
Tính chất cơn đau rất đa dạng. Dù vậy, đau ruột thừa do viêm thể điển hình có tính chất như sau: Cơn đau khởi ở vùng quanh rốn hoặc trên rốn. Sau khoảng 2-12 giờ, đau tăng dần và di chuyển xuống vùng hố chậu phải, đau âm ỉ liên tục, tăng lên khi ho hoặc khi thay đổi tư thế,… . Đây là triệu chứng đáng tin cậy nhất để nhận biết 1 trường hợp viêm ruột thừa cấp.
Trẻ có thể có các triệu chứng khác như: Chán ăn/ăn không ngon, nôn/buồn nôn, tiêu chảy, hiếm khi có táo bón, sốt.
Do tính chất đa dạng của đau ruột thừa, nên bệnh lý viêm ruột thừa có thể rất dễ hoặc rất khó chẩn đoán, nhất là ở trẻ em. Thực tế, hiện nay không có 1 triệu chứng, dấu hiệu lâm sàng hay xét nghiệm nào chẩn đoán chính xác viêm ruột thừa trong tất cả các trường hợp. Việc chẩn đoán thường được kết hợp dựa trên bệnh cảnh lâm sàng, thăm khám và các xét nghiệm.
Trong hầu hết các trường hợp viêm ruột thừa, ruột thừa sẽ cần phải được phẫu thuật cắt bỏ càng sớm càng tốt.
Gọi 115 nếu con bạn có các triệu chứng trên.
Ngộ độc
Vô tình nuốt phải thứ gì đó độc hại có thể khiến con bạn nôn mửa. Nếu bạn nghĩ rằng đây là trường hợp ngộ độc, liên hệ với bác sĩ của bạn ngay lập tức hoặc đưa con bạn đến cơ sở y tế gần nhất .
Nguyên nhân gây nôn ở trẻ sơ sinh
Bao gồm các nguyên nhân sau:
- Viêm dạ dày ruột
- Dị ứng thực phẩm hoặc không dung nạp lactose
- Trào ngược dạ dày thực quản
- Lỗ quá lớn ở núm vú bình sữa, khiến bé nuốt quá nhiều sữa
- Vô tình nuốt phải thứ gì đó độc hại
- Hẹp môn vị bẩm sinh – một tình trạng khi mới sinh đã có, đường đi từ dạ dày đến ruột bị hẹp, do đó thức ăn không thể đi qua dễ dàng, điều này gây ra nôn mửa
- Thoát vị bất thường – em bé sẽ nôn mửa thường xuyên và khóc như thể chúng đang rất đau đớn; điều này được coi là một cấp cứu y tế.
- Lồng ruột
Chăm sóc con tại nhà
Trong hầu hết các trường hợp, bạn có thể điều trị cho con bạn an toàn ở nhà. Điều quan trọng nhất bạn có thể làm là đảm bảo trẻ tiếp tục uống nước để tránh mất nước.
Nếu trẻ bị nôn, hãy cho bé bú hoặc cho bé ăn sữa
Nếu trẻ có vẻ mất nước, trẻ sẽ cần thêm chất lỏng. Hỏi bác sĩ xem bạn nên cho bé uống dung dịch bù nước và điện giải hay không. Dung dịch bù điện giải đường uống là một loại bột đặc biệt mà bạn pha thành đồ uống. Nó chứa đường và muối để giúp thay thế nước và muối bị mất do nôn mửa và tiêu chảy.
Trẻ bị nôn phải tiếp tục cho uống từng ngụm nhỏ nước
Nước trái cây và đồ uống có ga nên tránh cho đến khi trẻ cảm thấy tốt hơn. Nếu trẻ không bị mất nước và không mất cảm giác ngon miệng, con bạn nên ăn thức ăn đặc như bình thường.
Một lần nữa, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn lo lắng về việc mất nước. Bác sĩ có thể đề nghị một giải pháp bù nước bằng đường uống cho con bạn. Liên lạc với bác sĩ nếu con bạn không thể uống bằng miệng.
Nếu con bạn bị tiêu chảy và nôn mửa, trẻ không nên đến trường hoặc bất kỳ cơ sở chăm sóc trẻ em nào khác cho đến 48 giờ sau đợt tiêu chảy hoặc nôn mửa cuối cùng.
Nhận biết dấu hiệu “nôn trớ”
Nôn trớ ở trẻ em không giống như triệu chứng ói mửa. Trẻ em thường nôn trớ ra ngoài một ít sữa và thức ăn dặm. Thường thì thức ăn hoặc sữa sẽ tràn ra khỏi miệng sau khi bạn cho bé ăn xong. Đây là hiện tượng bình thường và bạn không nên lo lắng quá.
Nôn trớ ở trẻ em có thể là triệu chứng của vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, như bị tắc ruột. Hãy đến gặp bác sĩ khoa nhi ngay lập tức nếu trẻ nôn mửa nhiều lần.
Chuẩn bị cho trẻ một lượng nhỏ thức ăn
Không nên cho trẻ ăn thức ăn cứng trong vòng 24 tiếng đầu tiên sau khi bị nôn trớ. Khi trẻ ngừng nôn, hãy cho trẻ hấp thụ thức ăn mềm và ít gia vị, ví dụ như thạch râu câu jell-o, khoai tây nghiền, nước xuýt thịt, cơm và chuối. Không nên ép trẻ ăn nếu chúng thực sự không muốn.
Nói không với thức ăn giàu chất xơ và nhiều đường.
Cho con bú bằng sữa mẹ sẽ cung cấp đủ nước và chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ.
Giữ cho trẻ nằm nghiêng một bên
Trẻ em có thể hít hay nghẹt thở do nôn trớ nếu nằm ngửa. Do đó, tốt hơn hết là bạn nên đặt chúng nằm nghiêng sang một bên.
Đối với trẻ lớn hơn, bạn nên để chúng tựa vào gối.
Không nên sử dụng thuốc
Trẻ nhỏ nên tránh xa loại thuốc mua tự do ngoài quầy, như Pepto-Bismol hay thuốc kháng histamines. Lý do ở đây là chúng có thể khiến tình trạng bệnh thêm trầm trọng hơn nếu uống sai liều.
Tham khảo ý kiến bác sĩ khoa nhi để biết xem liệu có thuốc nào an toàn cho trẻ sử dụng hay không.
