Nổi mụn trứng cá trên mặt, má và các bộ phận trên cơ thể là một trong các thể loại mụn khá phổ biến xuất hiện thường xuyên ở cả nam, nữ, không phân biệt độ tuổi, gây ra mặc cảm và thiếu tự tin cho người mắc phải. Vậy mụn trứng cá là gì? Nguyên nhân của mụn trứng cá? Các phương pháp điều trị như thế nào? Bài viết sau đây sẽ cung cấp vài thông tin hữu ích cho bạn.
Mục lục
Mụn trứng cá là gì?
Mụn trứng cá là một trong các loại mụn xuất hiện nhiều được hình thành do bã nhờn, bụi bẩn kết hợp có tuyến dầu của da gây bí tắc lỗ chân lông. Thông thường, mụn trứng cá sẽ có các chất trắng bên trong, có thể biến chuyển thành mụn bọc, mụn mủ, đầu đen…Mụn có thể mọc trên mặt, vai, lưng, cổ, ngực và cánh tay.
Đặc biệt, mụn trứng cá xuất hiện ở phần nhiều mọi người, không phân biệt độ tuổi, nam hay nữ. Mụn trứng cá thường xuất hiện nhiều nhất ở tuổi dậy thì, khi tuyến bã nhờn hoạt động mạnh mẽ. Mụn trứng cá không nguy hiểm nhưng nó có thể để lại sẹo xấu xí trên da, nhất là da vùng mặt.
Các tuyến bã nhờn được kích thích bởi nội tiết tố nam được sản xuất bởi tuyến thượng thận ở cả nam và nữ.
Ít nhất 85% người dân ở Mỹ có mụn trứng cá trong độ tuổi từ 12 đến 24 tuổi.
Vài sự thật về mụn trứng cá
Dưới đây là một số sự thật về mụn trứng cá.
- Mụn trứng cá là một bệnh ngoài da liên quan đến các tuyến bã nhờn ở gốc nang lông.
- Nó ảnh hưởng đến 3/4 người từ 11 đến 30 tuổi.
- Nó không nguy hiểm, nhưng nó có thể để lại sẹo trên da.
- Điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và dai dẳng của nó.
- Các yếu tố nguy cơ bao gồm di truyền, chu kỳ kinh nguyệt, lo lắng và căng thẳng , khí hậu nóng ẩm, sử dụng trang điểm và nặn mụn.
Nguyên nhân của mụn trứng cá
Theo các nghiên cứu gần đây nhất thì nguyên nhân gây mụn liên quan đến 2 yếu tố chính: Nội tiết tố (hormone) và những vi khuẩn sống ở nang lông (vi khuẩn P. Ance). Không những thế còn rất rất nhiều các nguyên nhân gây mụn mà bạn không thể ngờ tới.
P. acnes
Là một loại chủng vi khuẩn kỵ khí rất thích phát triển trong môi trường có oxy thấp. Loại chủng vi khuẩn này sử dụng bã nhờn như là nguồn năng lượng. Khi da của bạn không được vệ sinh sạch sẽ, dầu nhờn tích tụ lại sẽ bịt kín chân lông. Đây là môi trường vô cùng lý tưởng để vi khuẩn này sinh sôi, và nếu sinh sôi phát triển đến một mức độ nhất định sẽ gây viêm nhiễm da dẫn đến hình thành các loại mụn mủ hoặc nặng hơn sẽ dẫn đến mụn bọc.
Có 2 dạng mụn do vi khuẩn P.ance gây ra là bị viêm và không bị viêm. Những loại không bị viêm bao gồm mụn đầu đen và mụn đầu trắng (hay còn gọi là mụn hở và mụn đóng). Hai loại trên đi kèm sở hữu những nốt mụn sần và mụn mủ còn được gọi là mụn mủ-sần, một dạng của mụn bị viêm. Mụn sưng lớn là dạng nghiêm trọng nhất của mụn bị viêm.
Loại mụn không bị viêm: mụn hở là do sự phình lớn thất thường của khối gây tắc nghẽn hình thành trong khoảng chất nhờn và tế bào da trong nang lông. Lỗ chân lông của nang lông hở, để lộ ra đầu đen (còn được gọi là mụn đầu đen). Màu đen ko phải là bụi dơ ở trong lỗ chân lông. Thực chất đó là chất nhờn bị tối màu do tiếp xúc với không khí bên ngoài. Ngoài ra còn với mụn dạng đóng hình thành nếu như lỗ chân lông đóng. Khối gây tắc nghẽn sẽ không tiếp xúc với ko khí bên ngoài nên sẽ không mang màu đen (mụn đầu trắng). Loại mụn này chỉ đơn giản là các nốt nhỏ, thỉnh thoảng có màu hồng ở trên da.
Mụn viêm: Gồm các nốt sưng đỏ, mụn bọc (nổi sần và có mủ), hoặc mụn lớn, sưng lớn và nằm sâu trong da. Mụn sần thường là mụn đóng, phát triển thành sưng đỏ và bị viêm. Mụn mủ thường là mụn đóng, bị viêm và khiến nứt da, để lộ ra đầu mủ với kích cỡ khác nhau. Mụn sưng to tại các vùng bị tổn thương, thường là bị viêm. Loại mụn này nếu không cẩn thận có thể để lại sẹo sâu.
Nghiên cứu cho thấy mức độ nghiêm trọng và tần suất của mụn trứng cá phụ thuộc vào chủng vi khuẩn. Không phải tất cả các vi khuẩn đều kích hoạt mụn nhọt.
Yếu tố nội tiết
Rối loạn hormone khiến da nổi mụn còn gọi là mụn nội tiết tố. Đây là 1 trong các dạng mụn khá nhiều và rất khó chữa trị. Để trị mụn nội tiết tố cần điều chỉnh về nội tiết tố sao cho thích hợp, hài hòa trên đặc tính cơ địa từng người, chế độ sinh hoạt điều độ mới với thể giúp giảm mụn nhanh chóng.
Thông thường, mụn nội tiết thường chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi 2 yếu tố nội tiết chính là nội tiết tố nữ (Estrogen) và nội tiết tố nam (Androgen).
Androgens là hormone nam, có ở cả nam và nữ nhưng nhiều hơn ở nam giới. Androgens gây ra hai vấn đề: trước tiên, chúng làm những tuyến bã nhờn trên da phình to. Thứ hai, chúng khiến cho các tuyến này tiết ra bã nhờn nhiều hơn. Sự gia tăng tiết chất nhờn càng làm cho sự tắc nghẽn phát triển thành tệ hơn và trở thành nguồn thức ăn cho vi khuẩn. Lượng androgens tăng ở tuổi dậy thì, đây là lí do tại sao mụn thường xuất hiện ở tuổi dậy thì.
Estrogens là hormone nữ. Chu kỳ kinh nguyện hàng tháng của nữ giới là do sự thay đổi của lượng estrogens trong cơ thể. Đây là lí do vì sao mụn ở nữ giới có thể thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt.
Sự đảo lộn hormon trong quá trình dậy thì, tiền mãn kinh, mang thai hoặc trong chu kỳ kinh nguyệt… sẽ kích thích những tuyến nhờn trên da, làm da trở nên nhờn hơn, lỗ chân lông bị bịt kín và gây nên mụn sinh lí.
Các tác nhân khác
Một số nghiên cứu cho thấy các yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mọc mụn.
Các nguyên nhân khác bao gồm :
- Một số loại thuốc có chứa androgen và lithium
- Mỹ phẩm gốc dầu
- Thay đổi nội tiết tố
- Căng thẳng kéo dài
- Chức năng gan, thận giảm
- Thiếu ngủ
- Chế độ ăn uống
- Nặn mụn không đúng cách
- Môi trường, khí hậu.
Các loại mụn trứng cá thường gặp
Mụn trứng cá khác nhau về kích thước, màu sắc và mức độ đau.
Các loại sau đây là những loại mụn thường gặp:
- Mụn đầu trắng: Những nốt mụn vẫn còn dưới da và nhỏ
- Mụn đầu đen: Nốt mụn rõ ràng, có màu đen và xuất hiện trên bề mặt da
- Mụn sẩn: Các mụn nhỏ, thường có màu hồng, có thể nhìn thấy trên bề mặt da
- Mụn mủ: Nhìn rõ trên bề mặt da. Chúng có màu đỏ ở gốc và có mủ ở đầu
- Mụn bọc: Có thể thấy nổi rõ ràng trên bề mặt da. Chúng là những mụn lớn, rắn chắc, sờ vào rất đau.
- Mụn nang: Có thể nhìn thấy rõ trên bề mặt da, chứa nhiều mủ, sờ vào đau. Mụn nang có thể gây ra sẹo.
Các phương pháp trị mụn tại nhà
Có rất nhiều biện pháp trị mụn tại nhà cho mụn trứng cá nhưng không phải tất cả các phương pháp đều được nghiên cứu.
Chế độ ăn uống
Hiện nay, người ta không rõ chế độ ăn uống đóng vai trò gì trong việc làm tình trạng mụn trứng cá tồi tệ hơn. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng những người tiêu thụ chế độ ăn uống cung cấp nhiều vitamin A, vitamin E và kẽm có thể làm giảm tình trạng mụn trứng cá. Một đánh giá mô tả mối liên quan giữa mụn trứng cá và chế độ ăn uống vẫn đang gây tranh cãi.
Tuy nhiên, bạn nên hạn chế sử dụng đồ cay nóng như bia rượu, hạt tiêu, ớt… tăng cường ăn rau xanh, hoa quả… Trứng, nấm, ngũ cốc hay các loại hải sản chứa lượng kẽm vô cùng dồi dào, làm tăng cường sức đề kháng của cơ thể, ngăn ngừa và điều trị mụn hiệu quả, trả lại làn da sạch mụn nhanh chóng. Bên cạnh đó, trong các loại ngũ cốc như đậu nành, vừng, đậu phộng… còn chứa axit béo không no, vitamin E có tác dụng bảo vệ làn da, tạo độ đàn hồi, chống lão hóa, giúp da mịn màng. Và đừng quên uống đủ nước mỗi ngày.
Sử dụng dầu tràm trà
Kết quả của một nghiên cứu trên 60 bệnh nhân được công bố trên Tạp chí Da liễu, Bệnh học Ấn Độ cho thấy rằng dầu cây tràm trà 5% có thể giúp điều trị mụn trứng cá mức độ nhẹ đến trung bình.
Trà
Có một số bằng chứng cho thấy polyphenol từ trà, bao gồm cả trà xanh có thể có lợi trong việc giảm sản xuất bã nhờn và điều trị mụn trứng cá. Tuy nhiên, các hợp chất trong trường hợp này được chiết xuất từ trà thay vì sử dụng trà trực tiếp.
Kem dưỡng ẩm
Những chất này có thể làm dịu da, đặc biệt là ở những người đang sử dụng phương pháp điều trị mụn trứng cá như isotretinoin. Kem dưỡng ẩm có chứa lô hội ở nồng độ ít nhất 10% hoặc nước cây phỉ có thể có tác dụng làm dịu và chống viêm.
Phương pháp điều trị mụn trứng cá
Điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và dai dẳng của mụn trứng cá.
Mụn trứng cá mức độ nhẹ
Mụn trứng cá nhẹ có thể được điều trị bằng thuốc không kê đơn (OTC), chẳng hạn như gel, xà phòng, miếng dán, kem dưỡng da, lotion bôi lên da.
Lotion và kem dưỡng da tốt nhất cho da nhạy cảm. Gel có chứa cồn làm khô da và tốt hơn cho da dầu.
Các biện pháp trị mụn OTC có thể chứa các hoạt chất sau:
- Resorcinol: giúp phá vỡ mụn đầu đen và mụn đầu trắng
- Benzoyl peroxide: giết chết vi khuẩn, đẩy nhanh quá trình thay thế da và làm chậm quá trình sản xuất bã nhờn.
- Axit salicylic: hỗ trợ phá vỡ mụn đầu đen và mụn đầu trắng, giúp giảm viêm và sưng
- Lưu huỳnh: hiện tại không biết chính xác cách thức hoạt động của nó
- Retin-A: giữ lỗ chân lông thông thoáng
- Axit Azelaic: giảm sự phát triển của vi khuẩn, giữ lỗ chân lông thông thoáng. Có kem trị mụn trứng cá nhưng các hình thức khác được sử dụng cho bệnh hồng ban.
Nên bắt đầu với liều thấp nhất vì một số chế phẩm có thể gây kích ứng da, đỏ hoặc rát khi sử dụng lần đầu.
Những tác dụng phụ thường giảm dần sau khi tiếp tục sử dụng. Nếu gặp tác dụng phụ kéo dài, hãy đi khám bác sĩ da liễu.
Điều trị mụn trứng cá từ trung bình đến nặng
Trong trường hợp này, bạn nên đi khám bác sĩ da liễu để nhận được phương pháp điều trị phù hợp với mình.
Bác sĩ có thể kê toa một loại gel hoặc kem tương tự như thuốc OTC nhưng mạnh hơn, hoặc kháng sinh uống/bôi tại chỗ .
Tiêm Corticosteroid
Nếu một nang mụn bị viêm nặng, nó có thể vỡ và có thể dẫn đến sẹo. Bác sĩ da liễu có thể điều trị một nang trứng cá bị viêm bằng cách tiêm corticosteroid pha loãng. Điều này có thể giúp ngăn ngừa sẹo, giảm viêm và tăng tốc độ lành vết mụn. Các nang sẽ bị phá vỡ trong vòng một vài ngày.
Uống kháng sinh
Kháng sinh đường uống có thể được kê đơn đến 6 tháng đối với bệnh nhân bị mụn trứng cá từ trung bình đến nặng. Sử dụng kháng sinh nhằm giảm số lượng P. Acnes. Liều lượng kháng sinh bắt đầu sử dụng với liều cao và giảm dần khi mụn trứng cá hết. P. acnes có thể trở nên kháng thuốc kháng sinh kịp thời và cần một loại kháng sinh khác để điều trị. Mụn trứng cá có nhiều khả năng trở nên kháng thuốc tại chỗ hơn là kháng sinh đường uống.
Thuốc kháng sinh có thể chống lại sự phát triển của vi khuẩn và giảm viêm. Erythromycin và tetracycline là 2 loại kháng sinh thường được kê toa cho mụn trứng cá.
Thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai đường uống có thể giúp kiểm soát mụn trứng cá ở phụ nữ bằng cách ức chế tuyến nhờn hoạt động quá mức. Chúng thường được sử dụng như phương pháp điều trị mụn trứng cá lâu dài.
Phương pháp này có thể không phù hợp đối với người:
- Bị rối loạn đông máu
- Hút thuốc lá
- Có tiền sử đau nửa đầu
- Trên 35 tuổi
Điều quan trọng là phải kiểm tra với bác sĩ phụ khoa trước.
Bôi kháng sinh tại chỗ
Thuốc kháng sinh tại chỗ cũng nhằm mục đích giảm số lượng P. acnes ở những bệnh nhân bị mụn trứng cá từ trung bình đến nặng. Ví dụ như clindamycin và natri sulfacetamide.
Các bác sĩ da liễu có thể kê toa retinoid tại chỗ. Retinoids tại chỗ là một dẫn xuất của vitamin A. Nó làm thông thoáng lỗ chân lông và ngăn ngừa mụn đầu trắng và mụn đầu đen phát triển. Retionid tại chỗ được sử dụng tại Hoa Kỳ là adapalene, tazarotene và tretinoin.
Isotretinoin
Đây là một retinoid mạnh, đường uống, được sử dụng để điều trị mụn trứng cá nặng và mụn trứng cá nghiêm trọng mà không đáp ứng với các loại thuốc và phương pháp điều trị khác. Đây là một loại thuốc được kiểm soát chặt chẽ với các tác dụng phụ nghiêm trọng có thể gặp.
Các tác dụng phụ bao gồm khô da, khô môi, chảy máu cam, bất thường thai nhi nếu sử dụng trong thai kỳ và thay đổi tâm trạng.
Bệnh nhân dùng isotretinoin phải tránh bổ sung vitamin A vì những chất này có thể dẫn đến độc tính vitamin A.
Sau khi chữa mụn thành công không có nghĩa là mụn sẽ biến mất hoàn toàn , không bao giờ quay lại. Các sản phẩm trị mụn chỉ trị được mụn không giúp ngăn ngừa mụn tái phát. Để ngăn ngừa mụn bạn cần có một chế độ chăm sóc da hợp lí với những sản phẩm làm sạch sâu, giúp thông thoáng lỗ chân lông, hạn chế bã nhờn gây nghẽn lỗ chân lông hình thành nhân mụn, chế độ ăn uống hợp lý và tránh căng thẳng.
Phòng ngừa mụn trứng cá
Dưới đây là một số lời khuyên để chăm sóc da bị mụn trứng cá và phòng tránh mụn trứng cá:
- Rửa mặt không quá hai lần mỗi ngày bằng nước ấm và sữa rửa mặt loại đặc biệt dành cho mụn trứng cá.
- Không chà xát da, sờ tay lên da vì điều này có thể đẩy nhiễm trùng xuống sâu hơn, gây ra nhiều tắc nghẽn, sưng đỏ và viêm nặng hơn. Sau này có thể để lại sẹo
- Tránh nặn mụn vì điều này có thể gây ra sẹo lõm.
- Hãy đi khám bác sĩ da liễu, không nên đi trị mụn tại các spa không có bác sĩ.
- Giữ điện thoại cách xa mặt khi nói chuyện, vì trên điện thoại rất nhiều bụi bẩn và vi khuẩn.
- Rửa tay thường xuyên, đặc biệt là trước khi thoa kem hoặc trang điểm.
- Giặt chăn ga gối thường xuyên, một lượng lớn vi khuẩn “ủ” trong này.
- Nếu mụn ở lưng, vai hoặc ngực, hãy mặc quần áo rộng rãi thoáng mát và chất liệu thấm hút mồ hôi. Tránh mặc quần áo chật, tránh dùng băng đô, mũ và khăn quàng cổ, hoặc giặt chúng thường xuyên nếu sử dụng.
- Hạn chế trang điểm trong giai đoạn bị mụn, tránh các sản phẩm gốc dầu. Tẩy trang kỹ càng trước khi ngủ.
- Sử dụng máy cạo râu điện hoặc dao cạo an toàn khi cạo lông mày. Làm mềm da và bằng nước xà phòng ấm trước khi cạo.
- Giữ tóc sạch vì trên da đầu cũng có các tuyến bã nhờn. Nếu bạn da dầu, tránh các sản phẩm dành có chứa bơ, dầu.
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều, vì nó có thể khiến da sản xuất nhiều bã nhờn hơn. Một số loại thuốc trị mụn làm tăng nguy cơ bị cháy nắng. Luôn bôi kem chống nắng trước khi ra ngoài.
- Tránh lo lắng và căng thẳng, vì nó có thể làm tăng sản xuất cortisol và adrenaline, làm trầm trọng thêm tình trạng mụn trứng cá.
- Cố gắng giữ da thoáng mát và khô để tránh đổ mồ hôi.
- Tẩy da chết từ 1-2 lần/ngày.
Mụn trứng cá là một vấn đề phổ biến, nó có thể gây ra mất thẩm mỹ, đặc biệt là đối với chị em. Có rất nhiều phương pháp điều trị mụn trứng cá tùy thuộc vào từng loại mụn và cơ địa từng người. Vì vậy, hãy tìm hiểu kỹ và chọn cơ sở uy tín để điều trị mụn trứng cá.
