Trẻ 1 tuổi: Sự phát triển và cách chăm sóc bé 1 tuổi

Trong suốt 12 tháng đầu đời của trẻ, bạn sẽ chứng kiến ​​em bé của mình từ đứa bé sơ sinh trở thành một em bé với những bước đi chập chững. Bạn sẽ chứng kiến ​​một sự thay đổi về thể chất, tính cách, cảm xúc khi bé yêu 1 tuổi của bạn bắt đầu thành thạo các kỹ năng vận động mới giúp chúng có được một chút độc lập. Thật tuyệt vời khi thấy trẻ đã có thể làm được nhiều thứ dường như không tưởng trong khi một năm trước trẻ vẫn còn nằm trong vòng tay bạn.

Danh sách những cột mốc quan trọng trẻ đạt được ngày càng dài dù đã biết đi và biết nói tại thời điểm này. Hãy nhớ rằng mỗi đứa trẻ phát triển theo một chiều hướng khác nhau và bạn hãy làm tất cả mọi thứ có thể để khuyến khích sự tăng trưởng cho trẻ. Hãy cung cấp cho trẻ một chế độ dinh dưỡng đầy đủ và luôn bên cạnh mỗi lần vấp ngã, trẻ sẽ sớm đạt được những cột mốc ấy khi thật sự sẵn sàng.

Dưới đây là thông tin về sự phát triển và cách chăm sóc trẻ 1 tuổi tốt nhất.

Xem thêm: Nuôi dạy trẻ 1 – 2 tuổi: Những điều bố mẹ cần biết

Sự phát triển của trẻ 1 tuổi

Chiều dài:

• Bé trai: 70,7 – 81,5cm; trung bình: 76,3cm
• Bé gái: 68,9 – 80cm; trung bình: 74,2cm

Cân nặng:

• Bé trai: 8,1 – 12,4kg; trung bình: 10,1kg
• Bé gái: 7,4 – 11,6kg, trung bình: 9,4kg

Ở lứa tuổi này, bé cần tăng trung bình mỗi tháng 200-300 g. Bé 12 tháng tuổi được coi là phát triển bình thường nếu cân nặng gấp 3 lần lúc sinh.

Bé mới sinh thường có chiều dài 48-52 cm. Chiều cao trung bình của bé lúc tròn 12 tháng là 75 cm, lúc 24 tháng là 85 cm (chiều cao lúc trưởng thành thường gấp đôi so với lúc 2 tuổi). Trong 2 năm đầu đời, chiều cao của bé tăng rất nhanh: năm thứ nhất trung bình tăng 25 cm, năm thứ hai tăng khoảng 10 cm. Việc chăm sóc tốt trong thời gian này sẽ tạo được tiền đề tốt cho sự phát triển chiều cao của bé lúc trưởng thành.

Trong quá trình phát triển, nếu có một tháng bé không tăng cân thì bạn cũng đừng quá lo lắng vì ở lứa tuổi này, tốc độ tăng cân thấp hơn lúc dưới 1 tuổi. Nhưng nếu liên tục trong 2-3 tháng bé không tăng hoặc sụt cân thì nên đưa đến bác sĩ để được khám và tham vấn dinh dưỡng.

Các mốc phát triển của trẻ 1 tuổi

Dấu hiệu 12 tháng có thể sẽ phản ánh một số thay đổi lớn trong bé yêu. Trong một khoảng thời gian ngắn, các bé có khả năng chuyển từ bò sang đi chập chững đến đi vững. Bé có thể cố gắng leo lên cầu thang và đi chập chững ra xung quanh mà không cần bất kỳ sự trợ giúp nào. Chỉ có khoảng 1/4 trẻ có thể tự đi khá vững khi được 11 – 12 tháng tuổi. Nhưng cho dù chưa thể làm được như vậy, trẻ cũng đã trở nên cứng cáp và điều phối các cử động cơ thể linh hoạt hơn. Trẻ đã có thể đứng được khi bám vào bạn hoặc các điểm tựa khác, thậm chí có thể mạo hiểm leo lỏi vào những khoảng khe hở giữa những vật dụng trong nhà. Khả năng phối hợp các ngón tay được cải thiện cho phép trẻ học cách tự ăn và chơi các trò chơi vận động khéo léo hơn như lật từng trang trong một quyển sách.

Các kỹ năng quan trọng:

• Kỹ năng vận động thô: Hầu hết các bé đều bước những bước đầu tiên trước 12 tháng và đi tốt khi bé 14 hoặc 15 tháng tuổi.
• Kỹ năng vận động tinh: Đến 18 tháng, bé của bạn có thể uống từ cốc, ăn bằng thìa và cởi quần áo.
• Điểm nổi bật chính: Trong độ tuổi từ 1 đến 2, bạn có thể sẽ thấy con bạn từ chập chững đến đi thành thạo cho đến học cách đá bóng và bắt đầu chạy.

Rất nhiều bé tập đi trong khoảng 9 đến 12 tháng tuổi và có thể đi vững vào lúc 14 hoặc 15 tháng. Bạn đừng lo lắng nếu bé 1 tuổi của bạn vẫn chưa chịu đi. Điều này là rất bình thường. Khuyến khích bé 1 tuổi tập đi bằng cách tạo nhiều cơ hội để bé tự di chuyển mà không có sự hỗ trợ như:

• Không nên thường xuyên bồng ẵm bé đi lại nữa mà để bé tự tìm đến nơi bé cần.
• Sắp xếp đồ đạc để bé có chỗ vịn tay an toàn và thuận tiện dọc đường đi.
• Bỏ tất cả những vật gây nguy hiểm bé có thể nắm phải như khăn trải bàn dạng rủ hoặc ổ cắm điện.
• Nếu bé đang cố tập bước đi, bé sẽ cảm thấy yên tâm hơn nếu có thể nắm lấy ngón tay bạn hoặc được bạn nắm tay dẫn đi từ phía sau bé.
• Đồ chơi thú đẩy cũng giúp bé tập đi, vì vậy bạn nên chọn loại có đế rộng và chắc chắn. Xem thêm: Top 7 đồ chơi cho bé 1 tuổi tốt nhất hiện nay

Khi bé bắt đầu tập đi, nhiều cha mẹ có khuynh hướng mua xe tập đi và giày đi trong nhà cho bé, nhưng 2 món đồ này thật sự không cần thiết vì xe tập đi không an toàn và giày sẽ khiến bé dễ bị trượt chân hơn. Chân trần hoặc tất có thể giúp bé tập giữ thăng bằng và di chuyển tốt hơn. Khi đi ra ngoài đường, phải mang giày cho bé, vì giày sẽ bảo vệ chân bé an toàn.

Chăm sóc trẻ 1 tuổi

Trẻ 1 tuổi sẽ không hiểu vật nào đứng yên và vật nào không an toàn để giữ. Khi bé bắt đầu học đi, các góc bàn, vật dễ vỡ và các vật xếp chồng lên nhau có thể gây nguy hiểm, điều quan trọng là phải loại bỏ các vật thể không ổn định mà bé có thể cố gắng sử dụng để giữ thăng bằng khi tập đi. Bây giờ khi bé đang di chuyển, việc tiếp cận các đồ vật trong của ngôi nhà cũng trở nên dễ dàng hơn, do đó, nên kiểm tran an toàn trong chính ngôi nhà của bạn.

Bé cưng của bạn sẽ bắt đầu cố gắng và trở nên độc lập theo nhiều cách. Bé có thể khăng khăng cố gắng tự mặc quần áo và có thể muốn thử nghiệm các kỹ năng mới.

Nhưng bé cũng có khả năng bám víu và tìm kiếm người thân khi cảm thấy mệt mỏi, sợ hãi hoặc cô đơn. Khi con bạn lên 2, bạn có thể thấy một số hành vi thách thức khi chúng khăng khăng làm những gì chúng muốn, ngay cả khi bạn nói “không“.

Khi được một năm tuổi, trẻ thường cố gắng bắt chước tất cả mọi thứ chứ không đơn thuần là chơi nữa. Trẻ luyện tập những hành động quan sát được như chải đầu bằng lược giống mẹ, cũng như đặc biệt thích quan sát và học tập từ những đứa trẻ khác. Ngoài ra, khác với thái độ trìu mến khi tiếp xúc với những người yêu thích, trẻ có thể căng thẳng khi gặp người lạ. Hãy kiên nhẫn đợi giai đoạn này trôi qua và đừng cố gắng ép trẻ hòa đồng. Biểu hiện lo lắng khi bị tách rời khỏi người thân rất phổ biến ở độ tuổi này. Đó là do trẻ đã ý thức được mối liên kết sâu sắc với bạn và bắt đầu hiểu được rằng bạn vẫn ở đâu đó quanh đây dù đã ra khỏi tầm mắt của trẻ. Nhanh chóng rời khỏi trẻ và thực hiện một số động tác quen thuộc (như vẫy tay chào tạm biệt) sẽ giúp bạn nói với trẻ rằng sự xa cách này chỉ là tạm thời. Sau đó, hãy để người thân thu hút sự chú ý của trẻ vào một hoạt động khác.

Cách tốt nhất để giúp con bạn phát triển các kỹ năng bằng lời nói ở độ tuổi này là nói chuyện với chúng liên tục. Khi bạn mặc quần áo cho bé, hãy nói về màu sắc của quần áo, cảm giác của vải, tên của bộ phận cơ thể bạn đang chạm vào.

Đặt tên cho các vật phẩm mà bạn sử dụng hàng ngày, như khăn, cốc, xe hơi, búp bê, v.v … Hãy cố gắng nhất quán và tránh sử dụng tên dễ thương. Việc “dán nhãn” này sẽ giúp con bạn học tên của các đồ vật, hành động và chuẩn bị tự nói.

Mọc răng của trẻ

Thông thường những chiếc răng đầu tiên sẽ mọc từ lúc bé 6 tháng tuổi tới 1 tuổi. Nhưng cũng có trường hợp bé mọc răng rất sớm, trước khoảng thời gian thông thường. Có trường hợp mọc sớm thì cũng có trường hợp bé mọc răng chậm. Có bé dù đã hơn 1 tuổi nhưng vẫn chưa có chiếc răng nào nhú mọc và cũng chưa có dấu hiệu sắp mọc răng.

Điều này các mẹ không cần phải lo lắng nhiều. Rất có thể nó chỉ do nguyên nhân cấu trúc răng hoặc do di truyền nên bé chậm mọc răng hơn những trẻ cùng trang lứa mà thôi. Dù mọc răng sớm, muộn hoặc mọc đúng thời gian thì thứ tự mọc răng của bé trên hai hàm đều như nhau, nó theo một trật tự nhất định.

Thông thường, sau khi sinh bé sẽ thay răng theo một trình tự nhất định:

• 6-10 tháng tuổi: Bé đã có thể mọc 2 chiếc răng cửa dưới đầu tiên .
• 8-12 tháng tuổi: Xuất hiện tiếp theo thường là 2 chiếc răng cửa trên. Khi 2 chiếc răng thỏ này mọc, trông bé nhà bạn rất dễ thương.
• 9- 13 tháng tuổi: Bé mọc tiếp 2 chiếc răng cửa phía trên. Vậy là hàm trên của bé đã có 4 chiếc răng cửa.
• 10-16 tháng tuổi: Thứ tự tiếp theo là 2 chiếc răng cửa dưới. Vào thời điểm này, bé nhà bạn đã có thể khoe khá nhiều răng khi cười.

Tương tác xã hội

Mặc dù bạn có thể nhận thấy em bé 1 tuổi của mình trở nên cảnh giác hơn với người lạ nhưng bạn cũng sẽ thấy bé có mong muốn tương tác với người khác, đặc biệt là anh chị em và người chăm sóc bé thường xuyên. Con bạn có thể trở nên phấn khích khi nhìn thấy những đứa trẻ khác.

Phần lớn, trẻ 1 tuổi thích chơi cạnh những đứa trẻ khác hoặc nhìn những đứa trẻ lơn hơn chơi. Bé có thể đưa cho bạn một cuốn sách để bạn kể chuyện cho bé nghe, chơi các trò chơi đơn giản với bạn hoặc người thân, có biểu hiện dựa dẫm vào người nhà và cảnh giác trước người lạ.

Trẻ 1 tuổi sẽ không hiểu ý nghĩa của việc chia sẻ mặc dù bé có thể sở hữu rất nhiều đồ chơi của riêng chúng. Đừng khăng khăng bắt bé chia sẻ với những đứa trẻ khác. Thay vào đó, hãy đưa cho bé một vài món đồ chơi từ những người khác để bé cảm thấy như bé có quyền kiểm soát cuộc chơi của bé.

Phát triển nhận thức của bé 1 tuổi

Bạn có thể sẽ thấy một số thay đổi lớn khi nói đến sự phát triển nhận thức của con bạn. Từ 12 đến 24 tháng tuổi, con của bạn có khả năng đọc các mục trong một cuốn sách, như mèo hoặc chó.

Bé bắt đầu tự ăn nhiều hơn cũng như biết thể hiện mong muốn rõ hơn. Mặc dù bé vẫn bị hạn chế về mặt ngôn ngữ, nhưng bé biết ê a và nói 1 số từ. Bạn cũng làm tốt hơn việc giải mã những điều bé nói và học được cách phiên dịch ngôn ngữ cơ thể của bé. Bé lúc này biết chỉ tay, vẫy tay, vỗ tay và chuyển đồ vật từ tay này qua tay kia.

Khả năng nhận thức và suy nghĩ của trẻ dần trưởng thành hơn và có thể đáp lại những yêu cầu đơn giản, như “Hãy hôn mẹ một cái” hoặc trả lời một số câu hỏi “Chỉ cho mẹ con cún ở đâu nào?”. Trẻ vẫn đang tiếp tục cố gắng tìm hiểu cách thức hoạt động của những vật dụng xung quanh mình và thử nghiệm theo cả cách bắt chước bạn và phương pháp thử sai, chẳng hạn như ấn vào nút điều khiển TV hoặc vuốt lên màn hình máy tính bảng. Hãy cho trẻ một không gian và những món đồ chơi thật an toàn để trẻ có thể thoải mái chọc, đập phá, cho vào miệng hay thậm chí ném đi.

Tiếng nói đầu đời của khoảng 1/2 trẻ là gọi mẹ bằng “ma ma” có thể được xem như là khởi đầu của việc trẻ liên kết những tiếng gọi đặc biệt với người hoặc vật, hay cách đặt tên cho bình sữa hoặc chiếc chăn của mình. Việc trẻ gắn âm thanh với các đồ vật và cố gắng gọi chúng theo cách giống như bạn là một bước tiến rất quan trọng. Một điều thú vị là từ đầu tiên trẻ có thể nói được hầu hết trong các trường hợp đều là danh từ. Thậm chí ngay cả khi chưa biết nói, trẻ cũng đang giao tiếp bằng cử chỉ rất tốt, ví dụ như dang tay ra để đòi bế.

Hoạt động vui chơi

Chơi rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ ở độ tuổi này. Sự khéo léo mới của bé cưng của bạn sẽ khiến chúng háo hức điều tra các đồ vật gần đó.

Lắc hoặc đập các nhạc cụ và chơi với đồ chơi có đòn bẩy, bánh xe và các bộ phận chuyển động đều phổ biến ở độ tuổi này. Các khối xếp hình luôn là một lựa chọn tốt, đặc biệt là khi con bạn và bạn cùng xây và để bé tự phá.

Khi nói đến những đồ chơi tốt nhất cho trẻ 1 tuổi , đồ chơi đẩy có thể rất thú vị. Tìm kiếm những món đồ chắc chắn sẽ giúp bé nhỏ của bạn duy trì thăng bằng khi chúng bắt đầu thử nghiệm các kỹ năng vận động mới.

Bé đang ở độ tuổi thích giao tiếp xã hội và thích tìm kiếm những niềm vui mới. Tạo hoá cho bé khả năng biết tìm kiếm những tình huống hấp dẫn và giúp bé học những kỹ năng mới. Bạn nên để nhiều nhạc, sách, mời bạn bè đến chơi, tổ chức nhiều trò chơi để bé có cơ hội học hỏi nhiều hơn. Bé sẽ học cách giao tiếp mỗi khi nhìn bạn nói chuyện với mọi người xung quanh. Bé luôn quan sát bạn để bắt chước theo. Bạn đừng nghĩ bé quá nhỏ và chẳng hiểu gì đâu nhé. Bạn bị lừa đấy. Các bé như những miếng xốp, thấm mọi thứ tốt lắm.

Bé ở tuổi tập đi này sẽ học được nhiều trạng thái cảm xúc từ mọi người xung quanh bé. Cáu gắt, vui mừng, lo lắng, chán chường và nhiều cảm xúc khác nữa. Trẻ con rất giỏi lấy được những gì chúng muốn. Chúng là bậc thiên tài trong việc dụ dỗ cả khối óc lẫn con tim ba mẹ chúng. Nhưng quản lý sự bùng nổ cảm xúc ở bé sẽ đòi hỏi sự tự tin và kiên nhẫn. Đôi khi cũng rất khó để nhận ra khi nào bé buồn rầu.

Các mốc quan trọng khác

Bé cưng của bạn có thể có cảm xúc mãnh liệt hơn. Trẻ em ở độ tuổi này không hiểu rằng người khác cũng có cảm xúc nên bé có thể đánh những người xung quanh mà không nhận ra điều đó làm tổn thương người khác.

Bạn có thể hỗ trợ sự độc lập vừa chớm nở của con bạn bằng cách đưa ra các lựa chọn. Giữ hai đồ chơi khác nhau và để chúng chọn cái nào chúng muốn chơi.

Bạn có thể sẽ thấy các kỹ năng giải quyết vấn đề bắt đầu được cải thiện khi bé tìm ra cách thao tác với đồ chơi hoặc cách đặt một khối bên trong hộp. Các kỹ năng ghi nhớ sẽ bắt đầu cải thiện tốt.

Khi nào cần đưa bé đi khám

Mặc dù tất cả các em bé phát triển với tốc độ hơi khác nhau, bạn nên nói chuyện với bác sĩ nếu con bạn không đạt được các mốc nhất định hoặc nếu bạn nhận thấy sự chậm phát triển trí tuệ.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh khuyên bạn nên nói chuyện với bác sĩ nếu bé của bạn có các biểu hiện sau:

• Không thể đi
• Không thể chỉ các đồ vật
• Mất các kỹ năng trước đây đã có
• Không bắt chước người khác
• Không nói
• Không nói được từ mới
• Không để ý hay bận tâm khi người chăm sóc rời khỏi hoặc trở về

Dinh dưỡng cho trẻ 1 tuổi

Theo các bác sĩ, chế độ dinh dưỡng tốt nhất cho bé 1 tuổi là:

• 3 bữa cháo/ngày
• 500- 600ml sữa/ngày
• Tráng miệng với váng sữa hoặc sữa chua/ trái cây

Trong đó, 3 bữa cháo cần đáp ứng đủ: 40gr gạo + 30gr thịt/ cá/ tôm hay 1 quả trứng gà + 20gr rau xanh + 10gr dầu ăn hoặc mỡ.

Khi bé 1 tuổi, bé có thể ăn được cháo, súp, và các thức ăn mềm dễ tiêu:

• Cháo có thể là gạo vỡ, cơm nhão. Tuổi này trẻ nên được ăn thức ăn lổn nhổ để phát triển khả năng nhai cho hàm, răng, chứ không cần xay mịn nữa.
• Trẻ ăn đa dạng các loại trái cây, sữa chua và một số loại bánh ăn dặm dạng cứng
• Các loại thức phẩm dạng mềm như tôm, thịt gà… trẻ có thể cắn, nhai…
• Sữa tươi cùng các chế phẩm từ sữa như phô mai rất quan trọng cho sự phát triển của trẻ 1 tuổi
• Chế độ ăn uống đa dạng, cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, đáp ứng nhu cầu cơ thể, phối trộn nhiều loại ngũ cốc, ăn thịt và cá, trứng và đậu đỗ, phô mai, sữa, rau xanh…

Những điều cần ghi nhớ trong giai đoạn này

Bé cưng của bạn có thể cố gắng giúp bạn khi bạn cho bé ăn hoặc khăng khăng cố gắng rửa tay. Bé háo hức tham gia vào bất cứ điều gì bạn đang cố gắng làm. Đây là thời điểm quan trọng để chú ý đến những gì bạn làm mẫu vì con bạn sẽ bắt chước những gì chúng thấy.

Đây cũng có thể là một thời gian cố gắng vì bé cưng của bạn có thể khăng khăng cởi giày hàng chục lần liên tiếp hoặc có thể học cách hét lên để thu hút sự chú ý của bạn. Nhưng, nó cũng có thể là một thời gian tuyệt vời để xem con bạn học các kỹ năng mới mỗi ngày.

Hãy dành thời gian để chuẩn bị sinh nhật cho bé và chia sẻ niềm vui với mọi người xung quanh. Lúc 1 tuổi, bé chưa thích thú gì với buổi tiệc ồn ào đâu, nhưng cũng nên cho bé biết đây là một dịp đặc biệt. Vào ngày này, bạn nên giảm bớt công việc hằng ngày và để mọi thứ tự nhiên. Hãy chụp hình và quay phim cả gia đình bạn. Nếu có thể, bạn nên chụp một tấm hình có đủ các thế hệ trong gia đình – rất hiếm khi có dịp như vậy.

Bạn có thể muốn tặng một quà mà bé dùng lâu được. Một chiếc vòng tay xinh xắn bằng bạc cho bé gái hay một bộ xe lửa đặc biệt cho bé trai hoặc một chú ngựa gỗ lắc lư chẳng hạn. Sách có đề ngày tháng và tên người tặng cũng là món quà sinh nhật đầy ý nghĩa. Bạn nên chuẩn bị thùng hoặc những ngăn tủ cho bé chơi. Những thùng đồ chơi bằng nhựa khá là thông dụng và sẽ không lo hư hại khi bị bé lôi kéo khắp nơi. Bé rất thích đi lẽo đẽo sau lưng bạn. Sẽ rất vui khi bạn cảm thấy lúc nào cũng có cái bóng nhỏ xinh đi theo mình. Đây là dấu hiệu cho thấy bé cảm thấy an toàn mỗi khi ở cạnh bạn. Hãy quý trọng khoảng thời gian này vì khi bé lớn hơn bé chẳng thích đi theo bạn nữa đâu.

Đối với mẹ

Bạn sẽ vừa cảm thấy vui vừa cảm thấy buồn khi bé đạt được cột mốc phát triển này. Bé chỉ mới 1 tuổi thôi, còn cả chặng đường dài phía trước. Bạn nên bắt đầu cân nhắc về việc sinh thêm con hoặc chờ thêm một thời gian nữa. Bạn nên bàn bạc với chồng bạn về vấn đề này. Nếu cân nặng bạn chưa về bình thường, bạn nên nỗ lực tập thể dục hơn. Bạn sẽ thấy mọi thứ tốt hơn. Không có cách nào giảm cân tốt hơn là ăn uống điều độ và tập thể dục siêng năng. Ăn kiêng không phải là cách tốt nhất mà lại còn có thể làm cơ thể bạn yếu đi. Bạn nên học cách ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên. Khoảng 6 tuần sau bạn sẽ thấy cải thiện rõ. Bạn nên kiên nhẫn và tự tin vào khả năng cải thiện sức khoẻ bản thân.

Xem thêm: Trẻ 2 tuổi: Sự phát triển và cách chăm sóc bé 2 tuổi