Xin chào mừng đến với lớp mười một! Mười sáu tuổi là giai đoạn mà con có thể mang lại cả niềm vui lẫn sự thất vọng cho cha mẹ. Có thể có rất nhiều lý do cho niềm tự hào to lớn về cách con trai/con gái của bạn lớn lên và hoàn thành các mục tiêu đặt ra, nhưng chắc chắn cũng sẽ có một vài cuộc đấu tranh song hành cùng con và bạn.
Đó có thể là những thách thức trong học tập, những hành vi mạo hiểm hoặc cuộc tranh cãi và không có điều gì dễ giải quyết. Tuy nhiên, bạn cũng có thể thích nhìn thấy đứa trẻ của mình (mặ dù lúc này khá lớn nhưng với bạn vẫn là một đứa trẻ) đóng vai chính trong một vở nhạc kịch, tham gia thi đấu thể thao, đứng trên sân khấu hát hay nhảy…. Đây là giai đoạn đầy thách thức mà cũng không kém phần hạnh phúc đối với cả nhà. Hiểu rõ sự phát triển cũng như tâm lý của thiếu niên độ tuổi này sẽ giúp bạn và con vượt qua thách thức dễ dàng hơn.
Xem thêm: 10 mẹo nuôi dạy trẻ vị thành niên thời kỳ từ 13 đến 18 tuổi
Mục lục
Phát triển thể chất
Thông thường, các cô gái bắt đầu dậy thì từ khá sớm và đến giai đoạn này đã có sự chậm lại trong phát triển thể chất. Các chàng trai bắt đầu dậy thì muộn hơn, và đây vẫn là giai đoạn các chàng trai tiếp tục phát triển mạnh mẽ kể cả cân nặng và chiều cao.
Nếu bạn có con trai, hãy mong đợi những thay đổi về thể chất sẽ tiếp tục, chẳng hạn như tăng trưởng nhanh chóng về chiều cao. Cùng với đó, bạn có thể thấy thiếu niên của bạn (ở cả hai giới) đều ngủ nhiều hơn và ăn nhiều hơn để theo kịp sự phát triển (với đúng nghĩa tuổi ăn tuổi ngủ).
Những dấu mốc quan trọng
- Cần tăng thời gian ngủ, hệ thống sinh học có chút thay đổi
- Các chàng trai tiếp tục phát triển và trưởng thành về thể chất, mọc râu nhiều.
- Cả hai giới tính, nhưng đặc biệt là các cô gái, có ngoại hình xinh xắn hơn.
Mẹo nuôi dạy con
Tương lai của con bạn đang đến rất gần, cho dù là liên quan đến đại học, trường dạy nghề, công việc hay những cách khác. Nói với con về những kỳ vọng, rủi ro và cơ hội mà không né tránh các chủ đề nhạy cảm như ma túy, rượu và tình dục. Đừng cấm đoán hay ép buộc trẻ làm như này như kia, thay vào đó, bày tỏ theo những cách mềm mỏng như: “Nếu con liên hoan và có dùng bia, bố/mẹ hy vọng con sẽ gọi cho bố/mẹ để đi đón con”.
Tình dục là vấn đề nhạy ảm mà phần lớn phụ huynh đều không trực tiếp chia sẻ với con. Kết quả là có rất nhiều thiếu niên thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết sai lệch về tình dục. Hãy nói với con về tình dục, về các biện pháp tránh thai an toàn, dạy con tự bảo vệ mình trước người khác giới hoặc người có ý định xấu nơi công cộng.
Dạy con tránh xa ma tuý là điều cực kỳ quan trọng. Hãy cho con biết, nếu dính vào ma túy sẽ không có đường thoát, vì thế con không bao giờ được phép thử ma túy dù chỉ một lần. Cho con thấy những bi kịch trong việc sử dụng ma túy như ma túy ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống, dùng ma túy là nguy hiểm và bất hợp pháp. Trang bị những kiến thức hữu ích này sẽ giúp con cảnh giác và tránh xa những cám dỗ từ các bạn bè xấu.
Trong giai đoạn này, các chàng trai sẽ cần đến lời tư vấn về vệ sinh cơ thể hàng ngày. Tốt nhất nên để bố hoặc anh trai giúp đỡ trong vấn đề này.
Sự phát triển cảm xúc
Một thiếu niên 16 tuổi biết rằng tuổi trưởng thành không còn xa nữa và chúng sẽ bắt đầu đưa ra quyết định với suy nghĩ đó. Nhưng có lẽ không phải lúc nào bạn cũng cảm thấy đó là quyết định đúng đắn với suy nghĩ đầy bao bọc của người làm cha làm mẹ.
Nếu con bạn đưa ra quyết định liên quan đến bạn, hãy nói chuyện với con của bạn. Hãy chú ý đến những thay đổi trong hành vi, đặc biệt nếu con bạn có vẻ buồn bã hoặc chán nản và tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp nếu cần thiết.
Những dấu mốc quan trọng
- Quan tâm đến sự phát triển thể chất và ngoại hình
- Cho thấy sự độc lập hơn nhưng cũng có sự xung đột với cha mẹ
- Trải qua những ngày buồn bã.
Mẹo nuôi dạy con
Một đứa trẻ 16 tuổi có thể không nói tất cả mọi chuyện với cha mẹ, thay vào đó chúng chia sẻ với bạn bè. Tiếp tục củng cố mối quan hệ của bạn với con bằng cách thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống của con và ca ngợi những thành tích mà con đạt được. Đôi khi hãy để con bạn thất bại nhưng hãy chắc chắn rằng con có những kỹ năng cần thiết để xử lý sự khó chịu đi kèm với thất bại.
Dành cho con không gian riêng. Hầu hết các cô gái có quyển nhật ký hay các chàng trai thì thích ở trong phòng và làm một số việc riêng tư. Đừng kiểm soát con bạn 24/7. Con bạn đã 16 tuổi chứ không còn là đứa trẻ 6 tuổi nữa. Kiểm soát con quá mức sẽ dẫn đến phản tác dụng. Cũng như để con chủ động làm một số việc trong giới hạn, thay vì lo lắng con không biết làm và bạn làm hết. Đừng bao bọc con quá mức.
Tương tác xã hội
Mười sáu tuổi đang cố thủ trong một thế giới xã hội bao gồm tình bạn và các mối quan hệ lãng mạn. Họ dành ít thời gian hơn cho gia đình và có nhiều thời gian hơn với bạn bè hoặc người mà họ thích, hoặc họ có thể thích dành nhiều thời gian ở một mình hơn trước đây.
Đây là độ tuổi mà có thể con bạn sẽ lần đầu tiên “rung rinh” trước người khác giới. Muốn bày tỏ tình cảm, đi chơi và làm mọi thứ cùng nhau.
Những dấu mốc quan trọng
- Tham gia vào mối quan hệ lãng mạn hay sâu sắc hơn
- Có dấu hiệu tự tin và dễ dàng đối diện với áp lực ngang hàng
- Nhận thức được tình cảm
Mẹo nuôi dạy con
Nói chuyện với con bạn về các mối quan hệ. Cấm đoán con không được yêu đương có thể gây phản tác dụng. Thay vào đó, tâm sự với con, để con hiểu được chuyện yêu đương không nên ảnh hưởng tới vấn đề học tập. Phân tích cho con nghe thay vì cấm đoán chúng. Có thể mở đầu bằng kể chuyện ngày xưa mẹ cũng “cảm nắng” bạn này bạn kia, khen ngợi bạn kia của con trước khi bắt đầu vào vấn đề.
Và xin nhắc lại, đừng quên nói với con về tình dục an toàn và các biện pháp tự vệ mà con cần biết. Tình dục là chủ đề khó khăn khi nói với con nhưng đây lại là điều quan trọng cần phải nói, đặc biệt là với con gái. Dù bố mẹ không dạy con về những điều này thì con cũng tự tìm hiểu mà thôi, do đó chúng ta hãy chủ động dạy con còn hơn là các con tự tìm hiểu những kiến thức trên mạng mà ta không kiểm soát được.
Phát triển nhận thức
Đây là gai đoạn mà con không chỉ nghĩ về cuộc sống của mình. Trong những năm tháng này, thanh thiếu niên bắt đầu xem xét toàn bộ thế giới hoạt động như thế nào và cuộc sống của họ phù hợp với nó như thế nào. Họ đang thành thạo tư duy trừu tượng, xem xét những khả năng cũng như cải thiện kỹ năng lý luận của họ.
Phần lớn mười sáu tuổi có thể giao tiếp như cách người lớn giao tiếp. Ở trường, họ có thể hiểu cả những suy nghĩ cụ thể và trừu tượng, hiểu đầy đủ các quy tắc và những cách nói bóng gió, ẩn dụ.
Nhiều thanh thiếu niên bắt đầu suy nghĩ nhiều hơn về tương lai của họ trong thời gian này. Họ thường có thể bắt đầu xác định nguyện vọng nghề nghiệp sau này hoặc kế hoạch học đại học. Ở lứa tuổi này đã có kế hoạch cuộc đời nhưng còn mơ hồ và thường lẫn với ước mơ. Sự lựa chọn nghề nghiệp là vấn đề quan trọng trong vấn đề tương lai của con. Các chàng trai nêu ra được lý do chọn nghề và hiểu biết về yêu cầu của nghề nhưng còn phiến diện chưa đầy đủ. Hầu hết những người 16 tuổi có thể đưa ra lý do cho sự lựa chọn của chính họ, bao gồm cả những gì đúng và sai.
Hầu hết những người 16 tuổi thường thích giao tiếp qua tin nhắn và phương tiện truyền thông xã hội. Con có thể thấy viết blog hoặc viết trên mạng xã hội là một cách hữu ích để thể hiện bản thân.
Những dấu mốc quan trọng
- Thay đổi ngôn ngữ và hành vi khi ở trường và khi ở nhà
- Xây dựng thói quen học tập và vui chơi
- Có thể giải thích lý do đằng sau những suy nghĩ hoặc quyết định của mình
Mẹo nuôi dạy con
Trong gia đình, cần xây dựng 1 bộ quy tắc cụ thể, ai sai đều bị phạt dù là bất kể thành viên nào. Chính gia quy sẽ giúp con giữ mình trong vòng kiểm soát hợp lý của gia đình. Khi con có chuyện không ổn, bạn hãy quan sát và để con tự xử lý mọi việc chứ đừng vội nhúng tay vào. Tuy nhiên, hãy luôn sẵn sàng tư vấn khi con hỏi xin ý kiến.
Giúp con bạn lên kế hoạch cho cuộc sống sau khi học trung học. Không có một con đường nào được đặt ra là cuộc sống tốt nhất dành cho thiếu niên, nhưng đứa trẻ 16 tuổi của bạn có thể cần hỗ trợ trong việc tìm hiểu tất cả các lựa chọn, bao gồm hiểu bản chất phức tạp của cả việc học đại học và không học đại học sẽ ảnh hưởng đến tương lai của họ như thế nào.
Thể hiện sự quan tâm đến các hoạt động của con bạn. Bước vào thế giới tuổi teen để tìm hiểu về các trò chơi yêu thích của con hoặc nói về các môn thể thao mà con thích. Con bạn sẽ đánh giá cao sự quan tâm của bạn trong việc tìm hiểu về những điều con thích.
Hoạt động vui chơi
Ở độ tuổi này, một số thể hiện thành tích chơi thể thao rất tốt. Một số khác lại thích chơi các trò chơi điện tử hoặc mạng xã hội. Các chàng trai/ cô gái cần thời gian rảnh để theo đuổi sở thích, cho dù đó là nghệ thuật, thể thao, cũng như thời gian để nghỉ ngơi và thư giãn. Trong thời gian này, họ có thể thích thư giãn bằng cách xem TV, đọc sách hoặc chơi game.
Nếu con bạn mải mê với game, phòng chat, tin nhắn, bạn hãy khuyến khích trẻ đưa ra những quyết định đúng đắn về việc sử dụng hợp lí thời gian trên mạng cũng như chọn lọc nội dung những gì mình đăng trên mạng xã hội. Tự bảo vệ bản thân trên mạng xã hội cũng là kỹ năng vô cùng cần thiết.
Các mốc quan trọng khác
Trong giai đoạn này, một số thiếu niên sẽ thể hiện thành tích học tập vượt trội. Một số khác lại cảm thấy việc học khó khăn và chán nản. Hãy nói chuyện để hiểu tâm tư suy nghĩ của con, ghỗ trợ con giải quyết vấn đề. Đừng ép buộc con ngồi vào bàn học khi chưa biết lý do tại sao con chán học.
Làm bất kể việc gì với con cũng cần đàm phán và cho con lựa chọn các hướng thực hiện và yêu cầu viết cam kết. Đàm phán trước cả các hình phạt và hậu quả khi con vi phạm cam kết. Khi vụ việc xảy ra, chỉ cần thực hiện đúng những gì đã cam kết trước. Bạn hãy nhớ rằng, những đứa trẻ được tôn trọng và tin tưởng sẽ luôn luôn lo giữ niềm tin đó nên sẽ ít gây chuyện. Ngược lại, càng chăm chút, kiểm soát, con sẽ càng phá phách và làm ngược mong muốn của chúng ta.
Giúp con xây dựng thời gian biểu. Việc này sẽ giúp con khống chế thời gian làm việc cho hợp lý và khoa học. Nghiên cứu và chỉnh sửa sao cho phù hợp nhất. Khi đã có thời gian biểu thì cương quyết thực hiện theo càng chính xác càng tốt. Cha mẹ rất nên tạo điều kiện để con có thời gian rảnh vui chơi, nghỉ ngơi. Việc thư giãn, giải trí, thể thao rất quan trọng, không thể bỏ qua. Đối với hầu hết các trường hợp, học thêm thật sự không giúp ích gì cho trẻ. Chỉ khi cảm thấy con hơi yếu môn nào đó thì giúp con nhưng phương án tốt nhất vẫn là tự dạy con hoặc mời gia sư. Nếu con vẫn học tốt thì nên khích lệ và bỏ qua mọi phương án trợ giúp để con tự tin phát triển.
Khi nào cần đưa con đi khám
Ở tuổi này, có thể có hai lý do cần được chú ý. Đầu tiên, bạn có thể lo ngại rằng con bạn không thành công trong học tập. Điều này có thể được biểu hiện thông qua việc thiếu tổ chức, thiếu tự tin trong học tập và kết quả học tập không tốt như mong muốn. Bước đầu tiên là thảo luận về mối quan tâm của bạn với giáo viên của con bạn, người có thể đưa ra những quan điểm khác nhau và cung cấp một số giải pháp. Nếu bạn nghi ngờ con gặp vấn đề về sức khỏe ảnh hưởng tới học tập, hãy đưa con đi khám.
Thứ hai, đây là độ tuổi mà cha mẹ thường nhìn thấy các dấu hiệu cảnh báo cho các vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc các vấn đề lạm dụng chất gây nghiện. Hãy đưa con đi kiểm tra càng sớm càng tốt để có thể giải quyết vấn đề này.
Dinh dưỡng cho trẻ 16 tuổi
Mỗi ngày, con cần 2.200-2.600 calo tương đương với người trưởng thành. Nếu không cung cấp đúng và đủ, con sẽ bị thiếu hụt dinh dưỡng dẫn đến chậm hoàn thiện và phát triển các bộ phận cơ thể. Lượng đạm cần cao hơn người trưởng thành, nhất là với con trai, giúp con phát triển cơ bắp nên chiếm 14-15% tổng số năng lượng trong khẩu phần, tương đương 70-80g/ngày, chú ý đạm động vật nhiều sắt giúp phòng chống thiếu máu cũng như cung cấp vật liệu để xây dựng các cấu trúc tế bào và hoàn thiện phát triển các nội tiết tố về giới tính, tham gia hệ miễn dịch nhằm tăng sức đề kháng.
Chất béo
Chất béo (dầu, mỡ) nên chiếm 20-25% năng lượng khẩu phần, là nguồn cung cấp năng lượng, giúp cơ thể hấp thụ vitamin tan trong chất béo như A, D, E, K, nên cho con ăn cả mỡ động vật và dầu thực vật, khoảng 40-50gr mỗi ngày.
Chất bột đường cung cấp năng lượng chính cho cơ thể chiếm 60-70% năng lượng, có trong gạo, bột mì, sản phẩm chế biến, khoai, củ… Nên chọn lựa những loại bột đường thô để cung cấp chất xơ tốt cho đường tiêu hóa và phòng chống béo phì.
Canxi
Rất cần thiết cho lứa tuổi này, nếu được cung cấp đủ sẽ giúp xương chắc khỏe và độ đậm xương đạt mức tối đa giúp con phát triển tốt về chiều cao và phòng được bệnh loãng xương mai sau. Mỗi ngày con cần 1.000 – 1.200mg canxi. Canxi có nhiều trong sữa, cả sữa bò và sữa đậu nành, các loại thủy sản, xương cá (nên kho nhừ cá để có thể ăn cả xương). Nên uống 400 – 500ml sữa/ngày.
Chất sắt
Cả 2 giới, nhất là con gái rất cần sắt. Chất sắt có nhiều trong thịt đỏ, phủ tạng động vật: thịt bò, gan, tim…, lòng đỏ trứng, đậu đỗ, rau xanh có nhiều vitamin C giúp hấp thu sắt tốt hơn… Nếu thiếu sắt, con sẽ bị thiếu máu gây ra các triệu chứng mệt mỏi, hay quên, buồn ngủ, da xanh…
Các vitamin và khoáng chất
Đây là những vi chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Nhu cầu vitamin nhóm B, C, A, D, acid folic… cũng cao do tăng chuyển hóa năng lượng. Vì vậy, cần phải ăn đa dạng thực phẩm và những thực phẩm tươi càng ít qua chế biến thì càng ít mất chất dinh dưỡng. Lượng rau cần thiết trong ngày là 300-500g.Thiếu vitamin A có thể gây bệnh ở mắt, nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hóa; chậm phát triển chiều cao. Khi thiếu vitamin C, quá trình tổng hợp collagen gặp trở ngại, làm giảm quá trình hình thành tế bào ở các thành mạch, mô liên kết, xương, răng, giảm sức đề kháng.
Kẽm là một yếu tố vô cùng quan trọng giúp sản sinh, thúc đẩy và điều hòa các hormon tăng trưởng IGF- I và hormon sinh dục, giúp con có thể phát huy hết tiềm năng phát triển của cơ thể một cách toàn diện trong giai đoạn dậy thì, nhu cầu từ 10-20mg/ngày, có nhiều trong thức ăn nguồn gốc động vật. Bổ sung iod cho con qua việc sử dụng muối iod khi nấu ăn và các loại hản sản.
Bên cạnh chế độ dinh dưỡng hợp lý, tập thể dục thể thao đều đặn, thường xuyên cũng rất quan trọng ở lứa tuổi này vì đây là giai đoạn cuối cùng để con tăng tốc chiều cao, sau khi dậy thì, con sẽ cao rất chậm, thậm chí không tăng chiều cao nữa. Các môn thể thao giúp trẻ tăng chiều cao như bơi, chạy, đạp xe, bóng rổ, cầu lông… Con cũng cần ngủ đủ giấc (ít nhất 8 tiếng mỗi ngày), nên ngủ trước 23h, ngủ sâu, giúp hormon tăng trưởng tiết ra nhiều, kích thích xương dài hơn.
Tóm lại
Trong khi một số học sinh 16 tuổi cần vài lời nhắc nhở để làm việc nhà, hoàn thành bài tập về nhà hoặc tiết kiệm tiền, những người khác lại phải vật lộn để bước ra khỏi giường. Mỗi thiếu niên có thể gặp các vấn đề khác nhau bởi không có ai giống ai.
Khi con lớn lên, trưởng thành và bước vào cuộc sống, chắc chắn con sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn và thử thách lớn. Bố mẹ nên dạy con biết rằng, cuộc sống tuy bao dung nhưng chưa bao giờ là dễ dàng với nhiều cạm bẫy và cám dỗ xung quanh. Do đó, con cần phải thật kiên trì để vượt qua những khó khăn của cuộc sống. Điều quan trọng mà con cần biết là cuộc sống luôn tiếp diễn, lúc thăng lúc trầm và cần phải chuẩn bị để ứng phó với tất cả các tình huống đó.
Bạn không thể lúc nào cũng ở bên cạnh che chở, bao bọc các con. Trang bị những kiến thức và kỹ năng cần thiết là điều mà bố mẹ nên làm để giúp các con vượt qua những thử thách, khó khăn của cuộc sống.
Xem thêm: Mốc phát triển của thiếu niên 17 tuổi và cách nuôi dạy con
