Có bao giờ bạn tự hỏi:
- Vitamin A hay Beta Carotene có tác dụng như thế nào đối với mắt và thị lực?
- Thiếu vitamin A có thể gây mù lòa không?
- Tiêu thụ quá nhiều vitamin A có nguy hiểm không?
Đọc bài viết dưới đâu để có câu trả lời cho những câu hỏi trên và những sự thật hữu ích khác về chất chống oxy hóa quan trọng này, các lợi ích cho mắt của vitamin A và beta-carotene, thực phẩm vitamin A hàng đầu và lợi ích có thể có của thuốc nhỏ mắt vitamin A.
Xem thêm: Thuốc bổ mắt loại nào tốt? Cách chọn thuốc bổ mắt
Mục lục
Vitamin A, Beta carotene là gì?
Vitamin A là một vitamin tan trong chất béo, hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh trong cơ thể. Nó đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì tầm nhìn, chức năng thần kinh, làn da khỏe mạnh và nhiều hơn nữa. Giống như tất cả các chất chống oxy hóa, nó cũng liên quan đến việc chống viêm thông qua việc chống lại các gốc tự do. Vitamin A cũng giúp bề mặt của mắt, màng nhầy và da chống lại vi khuẩn và vi rút hiệu quả hơn, giảm nguy cơ nhiễm trùng mắt, các vấn đề về hô hấp và các bệnh truyền nhiễm khác.
Vitamin A được tìm thấy ở hai dạng chính, tùy thuộc vào nguồn gốc của nó:
- Vitamin A hoạt tính (còn gọi là retinol): Có nhiều trong các loại thực phẩm có nguồn gốc từ động vật và là một loại tiền vitamin A có thể được cơ thể sử dụng trực tiếp. Nguồn thực phẩm chứa nhiều retinol bao gồm thịt bò và gan gà, sữa nguyên chất và phô mai.
- Beta-carotene (carotenoids provitamin): Có nhiều trong các loại trái cây, rau quả nhiều màu sắc và cần được chuyển đổi thành dạng Vitamin A hoạt tính (Retinol) thì cơ thể mới hấp thụ được. Nguồn thực phẩm giàu carotenoids bao gồm cà rốt, khoai lang, rau bina, cải xoăn và dưa đỏ.
Beta-carotene là một trong những loại carotenoit phổ biến và hiệu quả nhất.
Lợi ích của Vitamin A và Beta-Carotene với mắt
Một trong những lợi ích nổi tiếng nhất của vitamin A là khả năng tăng thị lực và giữ cho đôi mắt của bạn khỏe mạnh. Có được tác dụng này là bởi vì Vitamin A là một thành phần quan trọng của rhodopsin (Giúp gửi tín hiệu hình ảnh lên não). Vitamin A cũng giúp bảo vệ bề mặt của mắt (giác mạc), nên nó rất cần thiết cho thị lực tốt.
Các nghiên cứu cho thấy thuốc nhỏ mắt chứa vitamin A có hiệu quả trong điều trị khô mắt. Trên thực tế, một nghiên cứu cho thấy thuốc nhỏ mắt không cần kê đơn có chứa vitamin A có hiệu quả trong điều trị hội chứng khô mắt như các thuốc nhỏ mắt đắt tiền hơn được sản xuất để giảm đau mắt.
Thuốc nhỏ mắt chứa vitamin A cũng đã được chứng minh là có hiệu quả trong điều trị viêm kết mạc vùng rìa trên (superior limbic keratoconjunctivitis).
Vitamin A khi kết hợp với các vitamin chống oxy hóa khác, dường như cũng đóng vai trò làm giảm nguy cơ mất thị lực do thoái hóa điểm vàng (AMD). Trong nghiên cứu bệnh về mắt liên quan đến tuổi tác (AREDS) do Viện mắt quốc gia Hoa Kỳ tài trợ, những người bị AMD nhẹ hoặc trung bình đã uống vitamin tổng hợp hàng ngày bao gồm vitamin A (như beta-carotene), vitamin C, vitamin E, kẽm và đồng đã giảm 25% nguy cơ AMD tiến triển đến giai đoạn nặng trong thời gian 6 năm.
Sự kết hợp của vitamin A và lutein có thể kéo dài thị lực ở những người bị viêm võng mạc sắc tố (RP). Một nghiên cứu kéo dài 4 năm được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu từ Trường Y Harvard và các trường đại học nổi tiếng khác cho thấy những người bị viêm võng mạc sắc tố đã bổ sung vitamin A (15.000 IU) và lutein (12 mg) hàng ngày bị mất thị lực ngoại biên chậm hơn so với những người không dùng các chất bổ sung kết hợp.
Vì beta-carotene được chuyển đổi thành vitamin A trong cơ thể, nên có khả năng loại vitamin A này mang lại lợi ích tương tự cho mắt như vitamin A loại retinol, mặc dù cần nhiều nghiên cứu hơn để xác nhận điều này.
Và các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Y tế Đại học Columbia đã phát hiện ra rằng một dạng vitamin A tổng hợp đã được biến đổi, có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh Stargardt, một bệnh mắt di truyền gây mất thị lực nghiêm trọng ở người trẻ tuổi.
Khi được sử dụng ở những con chuột có khiếm khuyết di truyền giống như người mắc bệnh Stargardt (còn gọi là thoái hóa điểm vàng ở tuổi vị thành niên), vitamin A tổng hợp gọi là “ Vitamin A dimers” đã ức chế sự phát triển của các cục giống như chất lắng đọng trong võng mạc.
Thiếu vitamin A
Một trong những dấu hiệu thiếu vitamin A đầu tiên là quáng gà. Ở Ai Cập cổ đại, người ta đã phát hiện ra rằng bệnh quáng gà có thể được chữa khỏi bằng cách ăn gan. Sau này gan được phát hiện là một nguồn vitamin A phong phú.
Thiếu vitamin A làm cho giác mạc trở nên rất khô, làm mờ phía trước mắt, loét giác mạc và giảm thị lực. Thiếu vitamin A cũng gây tổn thương võng mạc và cũng góp phần gây mù lòa.
Vì vitamin A cũng rất quan trọng đối với khả năng chống nhiễm trùng và hệ miễn dịch khỏe mạnh, thiếu vitamin A có thể dẫn đến tử vong do hô hấp và các bệnh nhiễm trùng khác.
Đối tượng dễ bị thiếu Vitamin A
Ước tính có khoảng 250.000 đến 500.000 trẻ em suy dinh dưỡng trên toàn thế giới bị mù mỗi năm do thiếu vitamin A và điều này hoàn toàn có thể được ngăn ngừa bằng chế độ ăn uống hợp lý.
Thiếu vitamin A đã trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng ở hơn nửa các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở châu Phi và Đông Nam Á. Tình trạng này ảnh hưởng đến nhiều trẻ nhỏ và phụ nữ có thai ở các nước thu nhập thấp.
Vitamin A là một loại vitamin tan trong dầu do đó những người kém hấp thu chất béo trong thời gian dài dễ bị thiếu vitamin A hơn. Những người có hội chứng rò rỉ ruột, bệnh loét dạ dày, rối loạn tự miễn, bệnh viêm ruột, rối loạn tuyến tụy hoặc nghiện rượu cũng có nguy cơ thiếu hụt Vitamin A cao hơn người bình thường.
Đây có thể là một vấn đề nghiêm trọng đối với trẻ em vì thiếu vitamin A gây suy giảm thị lực nghiêm trọng và mù lòa. Đồng thời cũng làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng, chẳng hạn như: Tiêu chảy, nhiễm trùng và bệnh sởi.
Vitamin A – Giá trị dinh dưỡng hàng ngày (DV)
Trong hầu hết các trường hợp, tốt nhất là bạn nên bổ sung vitamin và khoáng chất từ chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh.
Khái niệm Giá trị dinh dưỡng hàng ngày (DV) đã được phát triển để giúp người tiêu dùng xác định xem một loại thực phẩm có chứa nhiều hay ít một loại chất dinh dưỡng, dựa trên Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị. DV cho vitamin A là 5.000 IU.
Dưới đây là một số nguồn vitamin A hàng đầu (với tỉ lệ phần trăm DV) để tăng lượng hấp thu của bạn và đảm bảo đáp ứng nhu cầu hàng ngày:
Thức ăn có nguồn gốc động vật
| Thức ăn | Vitamin A (IU) | %DV |
| Gan bò ( 85g ~ 3 ounces, nấu chín) | 22,175 | 443.5 |
| Xúc xích gan và thịt lợn (2 lát) | 7,967 | 159.3 |
| Gan gà (1 cái, nấu chín) | 2,612 | 52.2 |
| Sữa lắc (~470ml) | 1,012 | 20.2 |
| Phô mai Ricotta (1 chén) | 945 | 18.9 |
| Sữa nguyên kem | 395 | 7.9 |
| Bơ (1 thìa) | 355 | 7.1 |
Thức ăn có nguồn gốc thực vật
| Thức ăn | Vitamin A (IU) | %DV |
| Nước ép cà rốt (1 tách) | 45,133 | 902.6 |
| Bí đỏ (1 chén) | 38,129 | 762.6 |
| Khoai lang (1 củ, nướng) | 28,058 | 561.2 |
| Cà rốt (1 chén, nấu chín) | 26,571 | 531.4 |
| Cà rốt ( 1 củ, chưa chế biến) | 12,028 | 240.6 |
| Rau chân vịt (1 chén, chưa chế biến) | 2,813 | 56.3 |
| Dưa hấu ( 1/8 quả) | 2,334 | 46.7 |
Độc tính của vitamin A
Vitamin A có từ thực phẩm có nguồn gốc động vật không tan trong nước và do đó không dễ dàng đào thải ra khỏi cơ thể. Thay vào đó, nó được lưu trữ trong chất béo của cơ thể. Do vậy nếu ăn quá nhiều vitamin A sẽ gây tích tụ trong cơ thể và gây hại tới sức khỏe.
Beta-carotene và các loại vitamin A khác có trong các loại trái cây và rau quả không gây ra nguy cơ độc tính với vitamin A. Các hợp chất này hòa tan trong nước và dễ dàng đào thải khỏi cơ thể, vì vậy độc tính vitamin A từ các nguồn thực phẩm chay là rất hiếm.
Tuy nhiên, chất bổ sung beta-carotene có thể nguy hiểm đối với những người hút thuốc. Hai nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người hút thuốc có sử dụng thuốc bổ mắt hàng ngày có chứa 20 đến 30 mg beta-carotene có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn so với những người hút thuốc không dùng thuốc bổ mắt. (Tuy nhiên, những nghiên cứu này đang gây tranh cãi và một nghiên cứu lớn với hơn 22.000 bác sĩ nam không tìm thấy tác dụng phụ nào đối với sức khỏe khi các bác sĩ này bổ sung beta-carotene 50 mg mỗi ngày.)
Viện Y học Hoa Kỳ đã đưa ra liều lượng cao nhất trong 1 ngày bạn có thể dùng mà không gây tác dụng phụ đối với dạng Vitamin A có nguồn gốc từ động vật:
- Trẻ em (từ 4 đến 8 tuổi): 3.000 IU
- Trẻ em (từ 9 đến 13 tuổi): 5.610 IU
- Thanh thiếu niên (tuổi từ 14 đến 18): 9.240 IU
- Người lớn (19 tuổi trở lên): 10.000 IU
Tiêu thụ vitamin A trên các mức này hàng ngày trong thời gian dài có thể gây ra: dị tật bẩm sinh, bất thường về gan, giảm mật độ khoáng xương có thể dẫn đến loãng xương và rối loạn hệ thần kinh trung ương.
Độc tính vitamin A cũng có thể gây ra các triệu chứng như vàng da, buồn nôn, chán ăn, khó chịu, nôn mửa và thậm chí rụng tóc.
Hãy nhớ rằng vitamin A là một vitamin tan trong chất béo và do đó, cần phải được tiêu thụ với chất béo để có sự hấp thụ tối ưu. Một số nghiên cứu cũng cho thấy rằng kết quả của sự thiếu hụt vitamin D có thể trở nên tồi tệ hơn do lượng vitamin A bổ sung cao.
Nhân giống khoai lang ở châu Phi để chống mù lòa
Tháng 8 năm 2015 – Khoai lang trở thành một giải pháp đầy hứa hẹn để giúp đỡ trẻ em thiếu vitamin A ở Nam Phi, theo một báo cáo tháng 6 trên tạp chí Crop Science. Thiếu vitamin A là nguyên nhân hàng đầu gây mù có thể phòng ngừa ở trẻ em trên toàn thế giới. Khoai lang có lượng beta-carotene cao tự nhiên và đã là một thực phẩm thông thường ở Nam Phi.
Sunette Laurie, nhà nghiên cứu cấp cao của Hội đồng nghiên cứu nông nghiệp ở Pretoria, Nam Phi.cho biết: “Chúng tôi nhận ra rằng sẽ rất tuyệt nếu chúng tôi có thể phát triển một giống địa phương có năng suất tốt, khối lượng khô cao, có các hương vị mong muốn, và nhân giống rộng rãi để chống lại sự thiếu hụt vitamin A”.
Laurie và những người khác đã thử nghiệm 12 giống khoai lang ở vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm, cận nhiệt đới khô và ôn đới. Impilo và Purple Sunset là hai giống đã cho thấy kết quả tốt nhất. Trong khẩu phần 4,4 ounce ~125mg, Impilo cung cấp 113% nhu cầu vitamin A hàng ngày của trẻ từ 4 đến 8 tuổi; Purple Sunset cung cấp 261%. Một loại khác gọi là Bophelo có nhiều beta-carotene hơn Impilo và có vị ngon hơn.
Đội ngũ của Laurie đang nghiên cứu nhiều giống khác nhau để chống lại sâu bệnh và cô ấy đang làm việc để xây dựng các đơn vị chế biến nông sản làm bột mì, bánh mì, bánh nướng xốp và các thực phẩm khác từ khoai lang.
