Dinh dưỡng tốt là rất yếu tố quan trọng để giữ cho đôi mắt của bạn khỏe mạnh và hoạt động tốt trong suốt cuộc đời. Hai thuốc bổ mắt rất quan trọng có thể làm giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng và đục thủy tinh thể là những cái tên mà bạn có thể không quen thuộc: lutein (LOO-teen) và zeaxanthin (zee-ah-ZAN-thin).
Vậy bạn đã biết gì về Lutein và zeaxanthin và chúng có những lợi ích nào với mắt của bạn? Hãy tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Mục lục
Lutein và zeaxanthin là gì?
Lutein và zeaxanthin là hai loại carotenoids (kuh-RAH-teh-noids), có màu từ vàng đến đỏ được tìm thấy rộng rãi trong rau và các loại thực vật khác. Mặc dù lutein được coi là sắc tố màu vàng, nhưng ở nồng độ cao, nó có màu đỏ cam.
Trong tự nhiên, lutein và zeaxanthin dường như hấp thụ năng lượng ánh sáng dư thừa để ngăn chặn thiệt hại cho thực vật khỏi việc quá nhiều ánh sáng mặt trời, đặc biệt là từ các tia sáng năng lượng cao gọi là ánh sáng xanh.
Rau bina nấu chín là một trong những nguồn thực phẩm tự nhiên tốt nhất của lutein và zeaxanthin.
Ngoài việc được tìm thấy trong nhiều cây lá xanh và trái cây và rau quả đầy màu sắc, lutein và zeaxanthin được tìm thấy ở nồng độ cao trong hoàng điểm của mắt người, làm cho hoàng điểm có màu vàng. Trên thực tế, hoàng điểm hay macula còn được gọi là “macula lutea” (từ macula Latin, có nghĩa là “đốm” và lutea, có nghĩa là “màu vàng”).
Nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra một carotene thứ ba trong hoàng điểm. Được gọi là meso-zeaxanthin, sắc tố này không được tìm thấy trong các nguồn thực phẩm và dường như được tạo ra trong võng mạc từ lutein ăn vào.
Lutein và zeaxanthin dường như có chức năng chống oxy hóa quan trọng trong cơ thể. Cùng với các chất chống oxy hóa tự nhiên khác, bao gồm vitamin C, beta-carotene và vitamin E, những sắc tố quan trọng này bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của các gốc tự do. Các gốc tự do chính là các phân tử không ổn định có thể phá hủy tế bào và đóng vai trò trong nhiều bệnh.
Ngoài các lợi ích quan trọng về mắt và thị lực, lutein có thể giúp bảo vệ chống xơ vữa động mạch (sự tích tụ các chất béo trong động mạch), nguyên nhân chính gây ra nhồi máu cơ tim.
Lợi ích đối với mắt của Lutein và Zeaxanthin
Người ta tin rằng lutein, zeaxanthin và meso-zeaxanthin trong hoàng điểm chặn ánh sáng xanh đến các cấu trúc bên dưới võng mạc, do đó làm giảm nguy cơ tổn thương oxy hóa do ánh sáng có thể gây thoái hóa điểm vàng (AMD).
Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng lutein và zeaxanthin giúp ngăn ngừa AMD hoặc có thể làm chậm tiến triển của bệnh.
Một nghiên cứu được công bố trên tờ Nutrition & Metabolism cho thấy chất bổ sung dinh dưỡng có chứa meso-zeaxanthin, lutein và zeaxanthin làm tăng hiệu quả mật độ quang học của sắc tố hoàng điểm trong mắt của phần lớn các đối tượng người. Các sắc tố ở điểm vàng được cho là có tác dụng bảo vệ chống lại sự phát triển của thoái hóa điểm vàng.
Các nghiên cứu khác cũng cho thấy mức độ lutein và zeaxanthin cao hơn trong chế độ ăn uống có liên quan đến tỷ lệ mắc AMD thấp hơn.
Hai nghiên cứu được công bố trên Investigative Ophthalmology and Visual Science cho thấy mắt có mức độ sắc tố điểm vàng lớn hơn ít có khả năng mắc hoặc phát triển thoái hóa điểm vàng.
Trong nghiên cứu được công bố trên Archives of Biochemistry and Biophysics, các tác giả nghiên cứu kết luận rằng lutein, zeaxanthin và meso-zeaxanthin lọc ánh sáng bước sóng ngắn và ngăn chặn hoặc làm giảm sự tạo ra các gốc tự do trong biểu mô sắc tố võng mạc và màng đệm. Họ cũng đề xuất rằng một hỗn hợp các carotenoids này có hiệu quả hơn bất kỳ một trong những caroteno riêng lẻ nào có cùng nồng độ.
Trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Optometry, những người tham gia mắc AMD giai đoạn sớm tiêu thụ 8 mg mỗi ngày zeaxanthin trong chế độ ăn trong 1 năm đã cải thiện việc lái xe ban đêm và thị lực của họ cải thiện trung bình 1,5 dòng trên bảng đo thị lực.
Vào tháng 5 năm 2013, kết quả rất được mong đợi của Nghiên cứu các bệnh mắt liên quan đến tuổi tác (AREDS2) do Viện mắt quốc gia Hoa Kỳ tài trợ đã được công bố.
AREDS2 là nghiên cứu tiếp theo của nghiên cứu AREDS được công bố năm 2001. Nghiên cứu AREDS cho thấy việc sử dụng chất bổ sung chống oxy hóa hàng ngày có chứa beta-carotene, vitamin C, vitamin E, kẽm và đồng giảm nguy cơ tiến triển AMD đến giai đoạn nặng ở những người có nguy cơ mất thị lực cao do thoái hóa điểm vàng khoảng 25%.
Mục tiêu của AREDS2 là đánh giá hiệu quả của các chất dinh dưỡng khác – bao gồm lutein và zeaxanthin – trong việc ngăn ngừa AMD và các bệnh về mắt liên quan đến tuổi tác khác. Trong công thức của AREDS2 người ta đã loại bỏ beta-carotene, vì việc bổ sung tiền chất vitamin A này có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư ở những người hút thuốc và những người hút thuốc trước đó.
Kết quả AREDS2 cho thấy: những người tham gia nghiên cứu có dấu hiệu thoái hóa điểm vàng giai đoạn sớm sử dụng công thức AREDS ban đầu nhưng không có beta-caroten và được bổ dung thêm 10 mg lutein và 2 mg zeaxanthin mỗi ngày trong thời gian nghiên cứu 5 năm có thể giảm từ 10% đến 25% nguy cơ tiến triển AMD. Những người tham gia nghiên cứu có chế độ ăn uống nghèo lutein và zeaxanthin trong thức ăn sẽ giảm được nguy cơ mắc AMD nếu họ sử dụng chế phẩm bổ sung hàng ngày chứa 2 chất này.
Mặc dù AREDS2 và các nghiên cứu khác cung cấp bằng chứng cho thấy lutein và zeaxanthin có thể đóng vai trò ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng (hoặc ít nhất là làm giảm nguy cơ tiến triển của AMD), nhưng vai trò ngăn ngừa đục thủy tinh thể không rõ ràng.
Nghiên cứu được công bố trên Archives of Ophthalmology cho thấy những phụ nữ có chế độ ăn gồm nhiều thực phẩm lành mạnh có chứa lutein, zeaxanthin và các carotenoids khác có nguy cơ đục thủy tinh thể thấp hơn so với những phụ nữ có chế độ ăn uống chứa lượng chất dinh dưỡng này thấp hơn.
Tuy nhiên, trong AREDS2, lutein và zeaxanthin bổ sung không có tác dụng đối với người có nguy cơ hoặc đục thủy tinh thể tiến triển.
Thực phẩm tự nhiên có chứa Lutein và Zeaxanthin
Nguồn thực phẩm tự nhiên tốt nhất của lutein và zeaxanthin là rau lá xanh và các loại rau xanh hoặc vàng khác. Trong số này, cải xoăn nấu chín và rau bina nấu chín đứng đầu danh sách.
Nguồn lutein và zeaxanthin từ động vật chính là lòng đỏ trứng. Nhưng nếu bạn có lượng cholesterol cao, tốt hơn hết là bạn nên bổ sung các chất dinh dưỡng màu vàng này từ trái cây và rau quả.
Thực phẩm bổ sung Lutein & zeaxanthin
Do lợi ích rõ ràng về mắt và tim mạch của lutein và zeaxanthin, nhiều nhà sản xuất thực phẩm bổ sung các carotenoids này vào nhiều công thức vitamin của họ. Những nhà sản xuất khác đã giới thiệu các thuốc bổ mắt đặc biệt chủ yếu là bổ sung thêm lutein và zeaxanthin.
Hiện tại không có lượng khuyến nghị hàng ngày cho lutein hoặc zeaxanthin, nhưng một số chuyên gia cho rằng bạn nên ăn ít nhất 6 mg lutein mỗi ngày để có tác dụng tốt.
Việc dùng quá nhiều lutein hoặc zeaxanthin hiện chưa có tác dụng phụ độc hại nào được biết đến. Trong một số trường hợp, những người ăn một lượng lớn cà rốt hoặc trái cây có múi màu vàng và màu xanh lá cây có thể bị vàng da một cách vô hại gọi là carotenemia. Mặc dù sự xuất hiện của tình trạng này hơi đáng báo động và có thể bị nhầm lẫn với vàng da. Tuy nhiên cắt giảm tiêu thụ các loại thực phẩm giàu carotene này, vàng da sẽ biến mất. Carotenemia cũng có thể xuất hiện khi bạn bổ sung quá nhiều thực phẩm chức năng giàu carotene.
Các chất chế phẩm bổ sung lutein và zeaxanthin phổ biến bao gồm:
- MacuHealth with LMZ3 (MacuHealth LLC)
- EyePromise Zeaxanthin (Zeavision)
- ICaps Eye Vitamin Lutein & Zeaxanthin Formula (Alcon)
- Macula Complete (Biosyntrx)
- MacularProtect Complete (ScienceBased Health)
- MaxiVision Ocular Formula (MedOp)
- OcuGuard Plus (TwinLab)
- Ocuvite (Bausch + Lomb)
Nguồn lutein trong chế phẩm bổ sung thường là cúc vạn thọ, trong khi đối với zeaxanthin thường là ớt đỏ. Nếu bạn chọn một chế phẩm bổ sung chứa lutein và zeaxanthin, hãy chắc chắn rằng đó là một sản phẩm chất lượng cao từ một nhãn hiệu có uy tín.
Hãy nhớ rằng chế phẩm bổ sung không thể thay thế một chế độ ăn uống lành mạnh. Ăn một chế độ ăn uống cân bằng bao gồm nhiều trái cây và rau quả thường là cách tốt nhất để có được các chất dinh dưỡng quan trọng mà bạn cần.
Nếu bạn có mức sắc tố hoàng điểm thấp và nhạy cảm với ánh sáng, hãy hỏi chuyên gia chăm sóc mắt để sử dụng kính râm có mắt đổi màu (photochromic lenses). Những mắt kính này bảo vệ mắt bạn khỏi tia cực tím và ánh sáng có thể làm hỏng mô võng mạc và chúng tự động chuyển màu tối dưới ánh sáng mặt trời để giảm độ chói lóa.
Ngoài ra, hãy nhớ mỗi người khác nhau phản ứng khác nhau với các chất bổ sung nhất định, có thể có tác dụng ngoài ý muốn như phản ứng bất lợi với thuốc. Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc bác sĩ mắt trước khi sử dụng thuốc bổ mắt hoặc thực phẩm chức năng khác.
Nghiên cứu trên động vật cho thấy việc bổ sung sinh dưỡng làm giảm nguy cơ mắc bệnh võng mạc tiểu đường
Chế phẩm bổ sung có chứa lutein và zeaxanthin, axit lipoic và axit béo omega-3 có hiệu quả trong việc ngăn ngừa sự phát triển của bệnh võng mạc ở chuột mắc bệnh tiểu đường.
Các nhà nghiên cứu tại Viện mắt Kresge ở Detroit đã nghiên cứu tác dụng của các chất bổ sung có chứa carotene đối với viêm và stress oxy hóa võng mạc cũng như sự phát triển của bệnh võng mạc tiểu đường.
Những con chuột trong nghiên cứu được làm cho mắc bệnh tiểu đường, sau đó một số con được ăn một chế độ ăn gồm các chất dinh dưỡng bổ sung, trong khi những con khác cùng một loại thực phẩm nhưng không có chất bổ sung. Sau 11 tháng, các nhà nghiên cứu đánh giá sự thay đổi mạch máu, tổn thương tế bào và thay đổi võng mạc khác đặc trưng của bệnh võng mạc tiểu đường.
Ở những con chuột không được bổ sung dinh dưỡng, thiệt hại do bệnh tiểu đường gây ra ở mạch máu võng mạc lớn hơn 3 đến 4 lần so với những con chuột đã nhận được chất dinh dưỡng bổ sung.
Các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng các chất bổ sung dinh dưỡng được sử dụng trong nghiên cứu này ngăn ngừa bệnh võng mạc tiểu đường và bảo tồn chức năng võng mạc bình thường. Họ cũng nói rằng, mặc dù cần phải thử nghiệm trên người để xác nhận, nhưng những chất bổ sung này “có thể là một liệu pháp bổ sung có thể đạt được và không tốn kém” để ức chế bệnh võng mạc tiểu đường ở những người mắc bệnh tiểu đường.
Tài liệu tham khảo thêm cho bạn đọc
Bạn có thể tìm đọc cuốn Eyefoods: A Food Plan for Healthy Eyes
Đây là cuốn sách nói về cách bạn nên ăn như thế nào để đôi mắt khỏe mạnh.
Được viết bởi các bác sĩ mắt Laurie Capogna và Barbara Pelletier cuốn sách mô tả các chất dinh dưỡng như lutein, kẽm và vitamin C và cho bạn biết những loại thực phẩm giàu những chất này và bạn cần bao nhiêu mỗi ngày để giúp duy trì đôi mắt khỏe mạnh.
Cuốn sách cũng trình bày nghiên cứu tập hợp các chất dinh dưỡng tốt để giảm nguy cơ mắc bệnh về mắt, cũng như các công thức kết hợp các vitamin và khoáng chất có lợi cho mắt trong chế độ ăn uống hàng ngày của bạn. Các nội dung trình bày rất dễ hiểu và đầy màu sắc sẽ truyền cảm hứng cho bạn để ăn uống tốt hơn.
