Bệnh phong là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bệnh phong từ lâu đã là nỗi ám ảnh trong tâm thức của nhiều người. Theo quan niệm ngày xưa, 4 bệnh được cho là vô phương cứu chữa, gọi là tứ chứng nan y “phong, lao, cổ, lại” là bệnh phong cùi, bệnh lao, bệnh xơ gan cổ trướng và các loại bệnh ung thư. Trong đó, bệnh phong là loại bệnh bị người đời ghê sợ nhất vì những sự tàn phá, lở loét, biến dạng, cùi cụt trên cơ thể người bệnh.

Chính vì loại bệnh này mà hàng ngàn người bị xa lánh, cách ly, chịu nỗi đau đớn, giày vò về cả tinh thần lẫn thể xác. Hiện nay, bệnh phong vẫn tồn tại và là nỗi ám ảnh của nhiều gia đình. Vậy, bạn đã hiểu rõ về bệnh phong chưa? Bệnh phong là gì? Triệu chứng của bệnh ra sao? Cách phòng ngừa và điều trị bệnh như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Xem thêm: Nhiễm trùng da: Tất cả những điều bạn cần biết

Bệnh phong là gì?

Bệnh phong là một bệnh nhiễm khuẩn tiến triển mãn tính do vi khuẩn Mycobacterium leprae gây ra. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến các dây thần kinh của tứ chi, da, niêm mạc mũi và đường hô hấp trên. Bệnh phong còn được gọi là bệnh Hansen.

Bệnh phong gây loét da, tổn thương thần kinh và làm yếu cơ. Nếu không được điều trị, nó có thể gây biến dạng nghiêm trọng và tàn tật nghiêm trọng.

Bệnh phong là một trong những bệnh lâu đời nhất được ghi chép lại trong lịch sử và lần đầu tiên được biết đến vào khoảng năm 600 trước công nguyên.

Bệnh phong là phổ biến ở nhiều nước, đặc biệt là những nước có khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới. Bệnh không phổ biến ở Mỹ.  Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho biết rằng mỗi năm chỉ có 150 đến 250 trường hợp mới được chẩn đoán tại Hoa Kỳ.

Triệu chứng của bệnh phong là gì?

Các triệu chứng chính của bệnh phong bao gồm:

• Yếu cơ
• Tê ở tay, cánh tay, bàn chân và chân
• Tổn thương da

Các tổn thương da có thể làm xúc giác không còn nhạy bén, giảm cảm giác khi tiếp xúc với nhiệt độ hoặc bị đau. Chúng không lành sau vài tuần và có màu sáng hơn màu da bình thường hoặc chúng có thể bị đỏ do viêm.

Bệnh phong lây lan như thế nào?

Vi khuẩn Mycobacterium leprae gây ra bệnh phong. Bệnh chỉ lây qua khi tiếp xúc với dịch tiết niêm mạc của người bệnh. Điều này thường xảy ra người bệnh hắt hơi hoặc ho.

Phong không có khả năng lây lan cao. Tuy nhiên, việc liên tục tiếp xúc nhiều và gần với người bệnh không được điều trị có thể dẫn đến mắc bệnh phong.

Các vi khuẩn gây ra bệnh phát triển rất chậm. Do đó, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) bệnh có thời kỳ ủ bệnh (thời gian giữa nhiễm trùng và xuất hiện triệu chứng đầu tiên) lên đến 5 năm. Các triệu chứng có thể không xuất hiện trong khoảng 20 năm.

Các triệu chứng có thể không xuất hiện trong vòng 20 năm.

Theo Tạp chí Y học New England, một số động vật như armadillos có nguồn gốc ở miền Nam Hoa Kỳ và Mexico cũng có thể mang mầm bệnh và truyền sang người.

Các loại bệnh phong là gì?

Có 3 cách chính để xác định các dạng bệnh phong

1. Bệnh phong thể củ, bệnh phong thể u và bệnh phong thể trung gian

Trong hệ thống phân loại này, các chuyên gia sẽ dựa vào phản ứng miễn dịch của một người đối với căn bệnh này để quyết định dạng bệnh họ mắc:

• Người bị bệnh phong thể củ sẽ đáp ứng miễn dịch tốt. Người bị dạng bệnh này chỉ có một vài tổn thương. Bệnh này nhẹ và chỉ lây lan nhẹ.
• Đối với bệnh phong thể u, người bệnh sẽ có phản ứng miễn dịch kém. Loại này cũng ảnh hưởng đến da, dây thần kinh và các cơ quan khác. Các tổn thương sẽ lan rộng, bao gồm các u da (cục u lớn và vết sần). Dạng bệnh này sẽ dễ lây lan hơn.
• Người bị bệnh phong trung gian gần củ có những đặc điểm lâm sàng của thể củ và thể u. Loại bệnh này có các triệu chứng giữa hai dạng bệnh phong còn lại

 2. Phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)

WHO phân loại bệnh dựa trên loại và số lượng vùng da bị ảnh hưởng:

• Nhóm ít vi khuẩn. người bệnh có thể có từ năm tổn thương da trở xuống và không có vi khuẩn trong các mẫu da.
• Nhóm nhiều vi khuẩn. người bệnh sẽ có nhiều hơn 5 tổn thương da hoặc có vi khuẩn trong mẫu da xét nghiệm hoặc người bệnh sẽ có cả hai dấu hiệu này.

3. Các dạng bệnh phong theo Ridley-Jopling

Theo các phân loại này, bệnh phong có 5 dạng dựa vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng

Phân loại	Triệu chứng	Sự phát triển của bệnh
Bệnh phong thể củ	Các tổn thương da phẳng, một số có thể lớn và tê. Nhiều tổn thương có thể liên quan đến thần kinh	Bệnh có thể tự lành hoặc tiến triển thành dạng bệnh khác nghiêm trọng hơn
Bệnh phong trung gian gần củ	Các tổn thương da tương tự như thể củ nhưng nhiều hơn. Nhiều tổn thương có thể liên quan đến thần kinh	Bệnh có thể trở về thể củ hoặc tiến triển đến một dạng nghiêm trọng hơn
Phong trung gian	Các mảng da đỏ, tê vừa phải, sưng hạch bạch huyết, có liên quan đến thần kinh	Bệnh có thể trở về dạng trước đó hoặc tiến triển đến một dạng nghiêm trọng hơn
Phong trung gian gần u	Xuất hiện nhiều tổn thương da, bao gồm các tổn thương dạng phẳng, xuất hiện các cục u hoặc các mảng, tê	Bệnh có thể trở về dạng trước đó hoặc tiến triển đến một dạng nghiêm trọng hơn
Bệnh phong thể u	Nhiều tổn thương da với vi khuẩn, rụng tóc, vấn đề liên quan thần kinh nghiêm trọng hơn như dây thần kinh ngoại biên dày lên, yếu chi, biến dạng trên cơ thể	Bệnh không khỏi được

Ngoài ra, còn một dạng bệnh phong không xác định, không nằm trong hệ thống phân loại Ridley-Jopling. Dạng bệnh này được coi là bệnh phong giai đoạn rất sớm với một tổn thương da chỉ hơi tê khi chạm vào.

Bệnh phong không xác định có thể tự hết hoặc tiến triển thành một trong năm dạng bệnh phong trong hệ thống Ridley-Jopling.

Chẩn đoán bệnh phong như thế nào?

Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khoẻ để tìm dấu hiệu và triệu chứng của bệnh. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ thực hiện sinh thiết da bằng cách lấy một miếng da nhỏ và gửi đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm.

Bác sĩ cũng có thể xét nghiệm da lepromin để xác định dạng bệnh phong. Khi thực hiện cách này, bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ vi khuẩn gây bệnh vào da, thường là phần cẳng tay phía trên. Những người có bệnh phong thể củ hoặc thể trung gian sẽ bị kích ứng tại chỗ tiêm.

Bệnh nhân phong được điều trị như thế nào?

Người ta đã phát triển một liệu pháp đa liều vào năm 1995 để chữa trị tất cả các loại bệnh phong. Liệu pháp này được áp dụng và hoàn toàn miễn phí trên toàn thế giới. Thêm vào đó, một số kháng sinh cũng có thể dùng để điều trị bệnh phong bằng cách giết loại vi khuẩn gây ra bệnh này. Những kháng sinh này bao gồm:

• Dapsone (Aczone)
• Rifampin (Rifadin)
• Clofazimine (Lamprene)
• Minocycline (Minocin)
• Ofloxacin (Ocuflux)

Bác sĩ có thể kê đơn nhiều hơn một kháng sinh cho bệnh nhân uống cùng một lúc. Bác sĩ cũng có thể cho người bệnh uống thuốc chống viêm như aspirin (Bayer), prednison (Rayos) hoặc thalidomide (Thalomid). Việc điều trị sẽ kéo dài trong nhiều tháng và có thể lên đến 1 đến 2 năm.

Người bệnh không nên dùng thalidomide nếu người bệnh đang hoặc có thể có thai vì thuốc này có thể gây ra các dị tật bẩm sinh nghiêm trọng.

Các biến chứng tiềm ẩn của bệnh phong là gì?

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người mắc bệnh có thể phải chịu nhiều biến chứng nghiêm trọng. Các biến chứng phổ biến bao gồm:

• Biến dạng cơ thể
• Rụng tóc, đặc biệt là lông mày và lông mi
• Yếu cơ
• Tổn thương thần kinh vĩnh viễn ở cánh tay và chân
• Không thể dùng bàn tay và bàn chân
• Tắc nghẽn mũi mạn tính, chảy máu cam và tổn thương vách ngăn mũi
• Viêm mống mắt
• Tăng nhãn áp, một bệnh về mắt gây tổn thương thần kinh thị giác
• Mù mắt
• Rối loạn cương dương
• Vô sinh
• Suy thận

Làm thế nào phòng ngừa bệnh phong?

Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh là tránh tiếp xúc lâu dài, gần gũi với người bị nhiễm bệnh không được điều trị.

Tiên lượng cho bệnh nhân phong như thế nào?

Nếu điều trị kịp thời, bệnh phong sẽ tiến triển khá tốt. Điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa tổn thương mô, ngăn chặn sự lây lan của bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng về sức khoẻ. Nếu phát hiện muộn, sau khi người bệnh bị biến dạng đáng kể hoặc tàn tật,tiên lượng sẽ không tốt. Trong những trường hợp này, người bệnh có thể không thể sống một cuộc sống bình thường dù điều trị thế nào đi nữa.

Phong là căn bệnh nguy hiểm, có thể lây lan và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, bạn cũng đừng quá lo lắng vì hiện nay đã có nhiều phương pháp điều trị dứt bệnh phong. Điều quan trọng là bạn hãy chăm lo cho sức khỏe và phát hiện bệnh kịp thời để tránh những biến chứng về sau. Mặc dù đây là căn bệnh quái ác, nhưng bạn vẫn có thể bảo vệ bản thân và gia đình khỏe mạnh.