Đại tiện không tự chủ là sự mất kiểm soát nhu động ruột khiến phân đi ra ngoài trực tràng một cách mất tự chủ. Bệnh có biểu hiện từ việc són phân cho đến khi mất kiểm soát nhu động ruột hoàn toàn. Các nguyên nhân có thể dẫn đến đại tiện không tự chủ có thể là: chấn thương tủy sống (hội chứng Cauda Equina), táo bón, tiêu chảy, tổn thương cơ vòng hậu môn do các phẫu thuật ở vùng hậu môn trực tràng hoặc do sinh đẻ, ung thư hậu môn và trực tràng, các bệnh như sa trực tràng, trĩ, mất cơ lực do tuổi già, lạm dụng thuốc nhuận tràng…
Dù nguyên nhân là gì, việc đi đại tiện không tự chủ có thể gây lúng túng. Một số người có thể cảm thấy xấu hổ và cố gắng che giấu vấn đề. Bạn có thể sẽ e ngại hoặc ngượng ngùng khi nói về tình trạng són phân của mình với bác sĩ. Tuy nhiên, việc trao đổi cởi mở và thẳng thắn với bác sĩ là yếu tố quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị.
Nhưng đừng ngại nói chuyện với bác sĩ của bạn. Phương pháp điều trị có thể cải thiện tình trạng đại tiện không tự chủ và chất lượng cuộc sống của bạn.
Mục lục
Biểu hiện của đại tiện không tự chủ
Đại tiện không tự chủ có thể xảy ra tạm thời trong một lần tiêu chảy, nhưng đối với một số người, tình trạng này có thể là mãn tính hoặc tái phát. Loại đại tiện không tự chủ thường thấy nhất có tên gọi là són phân cấp. Khi bạn bị són phân cấp, bạn cảm thấy cấp thiết cần đại tiện nhưng không thể ngăn việc đại tiện diễn ra trước khi đến được nhà vệ sinh. Nếu bạn bị són phân cấp, các cơ sàn chậu (pelvic floor muscles) của bạn có khả năng là quá yếu để có thể kìm được việc đại tiện do cơ bị tổn thương hoặc dây thần kinh bị hủy hoại.
Một loại đại tiện không tự chủ nữa là són phân thụ động. Khi bị són phân thụ động, phân bị rỉ ra ngoài mà bạn không hay biết. Nếu bị són phân thụ động, cơ thể bạn có thể không cảm nhận được khi nào trực tràng đã đầy phân.
Đại tiện không tự chủ có thể đi kèm với các vấn đề về đường ruột khác, chẳng hạn như:
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Gặp bác sĩ nếu bạn hoặc con bạn bị chứng đại tiện không tự chủ, đặc biệt là nếu tình trạng này kéo dài thường xuyên hoặc nghiêm trọng, hoặc nếu ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Thông thường, mọi người không muốn nói với bác sĩ về việc đi đại tiện. Nhưng nếu bạn được đánh giá càng sớm, bác sĩ càng có thể tìm thấy phương pháp điều trị phù hợp với bạn.
Nguyên nhân gây đại tiện không tự chủ
Đối với nhiều người, có thể có nhiều hơn một nguyên nhân gây ra tình trạng đại tiện không tự chủ. Đại tiện không tự chủ do rất nhiều nguyên nhân, gồm các rối loạn đường tiêu hóa và các bệnh mãn tính. Một số nguyên nhân gây són phân, ví dụ như là do sinh con qua đường âm đạo, chỉ xảy ra ở phụ nữ.
Nguyên nhân có thể bao gồm:
Tổn thương cơ
Tổn thương các vòng cơ ở cuối trực tràng (cơ thắt hậu môn) có thể gây khó khăn cho việc giữ phân trở lại đúng cách. Nếu các cơ ở hậu môn, cơ sàn chậu hay cơ trực tràng bị thương hoặc bị suy yếu, chúng có khả năng không thể giữ được hậu môn đóng kín, làm phân bị són ra ngoài. Các cơ này có thể bị thương hoặc suy yếu do:
- Phẫu thuật
- Cắt bỏ ung thư ở hậu môn hoặc trực tràng
- Cắt bỏ búi trĩ (hemorrhoids)
- Điều trị áp-xe (abscesses) và nứt (fistulas) hậu môn
- Chấn thương
- Sinh con
Tổn thương thần kinh
Tổn thương các dây thần kinh cảm giác phân trong trực tràng hoặc những thần kinh kiểm soát cơ thắt hậu môn có thể dẫn đến đại tiện không tự chủ. Nếu các dây thần kinh kiểm soát các cơ hậu môn, cơ sàn chậu và cơ trực tràng bị tổn hại, thì các cơ trong các khu vực này không thể hoạt động như bình thường. Các dây thần kinh mà báo hiệu cho bạn biết khi nào có phân trong trực tràng bị tổn hại thì sẽ khiến bạn khó mà biết được khi nào cần tìm nhà vệ sinh.
Tổn thương thần kinh có thể do sinh con, thói quen rặn để tống phân ra ngoài trong thời gian dài, chấn thương tủy sống hoặc đột quỵ. Một số bệnh, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, bệnh đa xơ cứng, cũng có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh này và gây ra tổn thương thần kinh.
Táo bón
Táo bón mãn tính có thể làm cho một khối phân khô, cứng hình thành trong trực tràng và trở nên quá lớn để tống ra ngoài. Phân cứng làm giãn các cơ trực tràng và theo thời gian làm yếu đi các cơ này. Những cơ trực tràng bị yếu đi làm phân chứa nhiều nước tích tụ sau chỗ phân cứng do táo bón bị són ra ngoài. Táo bón mãn tính cũng có thể gây tổn thương thần kinh dẫn đến đại tiện không tự chủ.
Bệnh tiêu chảy
Phân rắn dễ giữ lại trong trực tràng hơn là phân lỏng, do đó, phân lỏng khi ị tiêu chảy có thể gây ra hoặc làm xấu đi tình trạng đại tiện không tự chủ. Tiêu chảy là yếu tố nguy cơ thường thấy nhất dẫn đến tình trạng són phân ở những người không nằm trong bệnh viện, nhà dưỡng lão hoặc các viện tương tự khác. Tiêu chảy có thể là do các vấn đề đường tiêu hóa như là:
- Bệnh viêm ruột
- Hội chứng ruột kích thích
- Viêm trực tràng
Bệnh trĩ
Bệnh trĩ có thể khiến các cơ quanh hậu môn của bạn không thể đóng hoàn toàn, dẫn đến một ít phân hoặc chất nhầy són ra ngoài.
Mất khả năng lưu trữ trong trực tràng
Thông thường, trực tràng kéo dài để chứa phân. Nếu trực tràng của bạn bị sẹo hóa hoặc bị viêm, các cơ trở nên cứng ngắc và không thể giãn căng mạnh để giữ phân. Trực tràng của bạn có thể nhanh chóng trữ đầy phân, và phân có thể són ra ngoài. Phẫu thuật trực tràng, xạ trị ở vùng chậu, và bệnh viêm ruột có thể làm sẹo hóa và gây viêm ở trực tràng của bạn.
Phẫu thuật
Phẫu thuật để điều trị các tĩnh mạch giãn ở trực tràng hoặc hậu môn (bệnh trĩ), cũng như các hoạt động phức tạp hơn liên quan đến trực tràng và hậu môn, có thể gây tổn thương cơ và thần kinh dẫn đến đại tiện không tự chủ.
Sa trực tràng- hậu môn
Sa trực tràng – tình trạng làm trực tràng của bạn rơi xuống qua hậu môn – cũng có thể ngăn không để các cơ quanh hậu môn đóng hoàn toàn được, dẫn đến một ít phân hoặc chất nhầy són ra ngoài.
Sinh con qua đường âm đạo
Sinh con đôi khi gây tổn thương các cơ vòng hậu môn, điều này có thể dẫn đến són phân. Nguy cơ bị són phân cao hơn nếu:
- Thai to trước khi sinh ra
- Bạn sinh con có sự hỗ trợ của kẹp gắp thai (forcep)
- Bạn sinh con có sự hỗ trợ của giác hút
Bác sĩ rạch, gọi là rạch tầng sinh môn, ở vùng âm đạo nhằm ngăn ngừa đầu của đứa bé xé rách âm đạo của bạn trong khi sinh.
Sa trực tràng âm đạo
Sa trực tràng âm đạo là tình trạng trực tràng lòi ra ngoài qua đường âm đạo. Sa trực tràng âm đạo có thể xảy ra khi lớp cơ mỏng để tách biệt trực tràng và âm đạo trở nên suy yếu. Phân có thể ở trong trực tràng bởi vì sa trực tràng khiến bạn khó tống phân ra ngoài hơn.
Nguyên nhân ở trẻ em
Với những trẻ trên 4 tháng tuổi, nguyên nhân phổ biến nhất gây són phân là táo bón kèm tình trạng dồn nhiều phân ở trong trực tràng. Khi phân són ra ngoài, trẻ có khả năng không thể cảm nhận được khi nào có phân mới đi vào trong trực tràng. Trẻ có thể không biết rằng mình đã đại tiện. Phân có nhiều trong trực tràng có khả năng khiến cơ thắt trong hậu môn nội trở nên thả lỏng mãn tính, dẫn đến phân mềm rỉ qua phân cứng và són ra ngoài.
Các dị tật bẩm sinh ở hậu môn, trực tràng hay đại tràng (colon) như là bệnh phì đại tràng bẩm sinh (Hirschsprung disease), có thể gây đại tiện không tự chủ ở trẻ. Những dị tật bẩm sinh này có thể làm suy yếu các cơ sàn chậu hoặc gây tổn hại đến các dây thần kinh ở hậu môn hoặc trực tràng. Những tổn thương dây thần kinh ở hậu môn và trực tràng, giống như các tổn thương tủy sống hoặc dị tật bẩm sinh ở tủy sống, cũng có thể dẫn đến són phân.
Các yếu tố nguy cơ
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển đại tiện không tự chủ bao gồm:
- Tuổi tác. Mặc dù đại tiện không tự chủ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường phổ biến hơn ở người lớn trên 65 tuổi.
- Là nữ. Đại tiện không tự chủ có thể là một biến chứng của việc sinh nở. Nghiên cứu gần đây cũng phát hiện ra rằng những phụ nữ dùng liệu pháp thay thế hormone mãn kinh có nhiều khả năng bị đại tiện không tự chủ.
- Tổn thương thần kinh. Những người mắc bệnh tiểu đường lâu năm hoặc bệnh đa xơ cứng – tình trạng có thể làm tổn thương dây thần kinh giúp kiểm soát đại tiện – có thể có nguy cơ bị đại tiện không tự chủ.
- Sa sút trí tuệ. Đại tiện không tự chủ thường xuất hiện trong bệnh Alzheimer giai đoạn cuối và chứng mất trí.
- Khuyết tật về thể chất. Bị khuyết tật về thể chất có thể gây khó khăn cho việc đi vệ sinh kịp thời. Một chấn thương gây ra khuyết tật thể chất cũng có thể gây tổn thương thần kinh trực tràng, dẫn đến mất phân.
Biến chứng của đại tiện không tự chủ
Các biến chứng của đại tiện không tự chủ có thể bao gồm:
- Cảm giác lo âu. Cảm giác lo âu, buồn chán liên quan đến mất kiểm soát các chức năng cơ thể của một người có thể dẫn đến sự bối rối, xấu hổ, thất vọng và trầm cảm. Những người mắc chứng mất kiểm soát đại tiện thường cố gắng che giấu vấn đề hoặc tách biệt khỏi tập thể.
- Kích ứng da. Vùng da xung quanh hậu môn rất mỏng manh và nhạy cảm. Tiếp xúc nhiều lần với phân có thể dẫn đến đau và ngứa, và có khả năng lở loét cần điều trị y tế.
Phòng ngừa
Tùy thuộc vào nguyên nhân, có thể ngăn ngừa tình trạng đại tiện không tự chủ. Những hành động sau đây có thể giúp ích:
- Tránh táo bón. Tăng cường tập thể dục, ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ và uống nhiều nước.
- Kiểm soát tiêu chảy. Điều trị hoặc loại bỏ nguyên nhân gây ra bệnh tiêu chảy, chẳng hạn như nhiễm trùng đường ruột, có thể giúp bạn tránh đi đại tiện không tự chủ.
- Tránh đi đại tiện quá lâu. Kéo dài thời gian đi vệ sinh cuối cùng có thể làm suy yếu cơ thắt hậu môn hoặc tổn thương dây thần kinh, có thể dẫn đến đại tiện không tự chủ.
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ đặt câu hỏi về tình trạng của bạn và thực hiện kiểm tra thể chất toàn diện, tập trung vào khám hậu môn. Bác sĩ sử dụng bệnh sử của bạn, khám trực tiếp và xét nghiệm y tế để chẩn đoán tình trạng mất chủ động đại tiện và nguyên nhân gây són phân.
Kiểm tra
Một số kiêm tra để giúp xác định nguyên nhân gây ra tình trạng đại tiện không tự chủ:
- Khám trực tràng. Bác sĩ đeo găng và bôi trơn một ngón tay cho vào hậu môn của bạn để đánh giá cơ vòng và kiểm tra xem có bất kỳ bất thường nào ở khu vực trực tràng không. Trong khi khám, bác sĩ có thể yêu cầu bạn rặn, để kiểm tra tình trạng sa trực tràng.
- Bác sĩ có thể sử dụng một hoặc nhiều loại xét nghiệm phòng thí nghiệm dưới đây để tìm các dấu hiệu của những bệnh và tình trạng sức khỏe nhất định mà có thể đang là nguyên nhân khiến bạn bị són phân.
- Xét nghiệm máu có thể cho thấy dấu hiệu thiếu máu, viêm và nhiễm trùng.
- Xét nghiệm phân có thể chỉ ra được sự hiện diện của máu và các dấu hiệu viêm nhiễm.
- Xét nghiệm sinh hóa máu có thể cho biết các dấu hiệu của những bệnh như là tiểu đường loại 2.
Kiểm tra chức năng đại tiện
Bác sĩ có thể tiến hành một hoặc nhiều xét nghiệm kiểm tra dưới đây để xem khả năng hoạt động của các cơ và dây thần kinh trong hậu môn, sàn chậu và trực tràng:
- Đo áp lực hậu môn trực tràng (anorectal manometry): Loại xét nghiệm kiểm tra mức độ nhạy cảm của trực tràng, khả năng hoạt động của trực tràng và khả năng hoạt động của cơ vòng (sphincters) hậu môn.
- Chụp X quang trực tràng động (defecography): Chụp X quang (x-ray) vùng quanh hậu môn và hậu môn để đánh giá khả năng giữ và tống phân của bạn.
- Xét nghiệm điện cơ đồ (electromyography): Một loại xét nghiệm kiểm tra khả năng hoạt động của các cơ và dây thần kinh ở hậu môn và sàn chậu.
Nội soi
Bác sĩ có thể tiến hành nội soi để quan sát bên trong hậu môn, trực tràng và đại tràng của bạn nhằm tìm các dấu hiệu viêm và các vấn đề đường tiêu hóa mà có thể đang là nguyên nhân khiến bạn bị són phân. Các phương pháp nội soi chẩn đoán són phân gồm có:
- Nội soi hậu môn
- Nội soi đại tràng
- Nội soi trực tràng sigma ống mềm
- Nội soi trực tràng – phương pháp tương tự nội soi đại tràng để quan sát bên trong trực tràng
Xét nghiệm hình ảnh:
Để tìm ra các vấn đề ở hậu môn, sàn chậu hoặc trực tràng mà có thể là đang là nguyên nhân khiến bạn bị són phân, bác sĩ tiến hành các phương pháp như là:
- Chụp X quang đường tiêu hóa dưới
- Chụp cộng hưởng từ
- Siêu âm
Điều trị
Bước đầu tiên trong quá trình điều trị tình trạng đại tiện không tự chủ của bạn là đi khám bác sĩ. Bác sĩ sẽ cho bạn biết nguyên nhân gây són phân và cách chữa trị những nguyên nhân đó. Các biện pháp điều trị đơn giản – chẳng hạn như thay đổi chế độ ăn uống, sử dụng thuốc, tập đại tiện (bowel training) và tập thể dục để làm khỏe cơ sàn chậu – có thể cải thiện đến khoảng 60% các triệu chứng. Những biện pháp điều trị này có thể ngăn chặn tình trạng són phân ở 1 trong 5 người.
Bác sĩ có thể đề xuất các cách mà bạn có thể hỗ trợ kiểm soát và điều trị tình trạng són phân. Họ cũng có thể đề nghị với bạn những biện pháp giảm sự khó chịu ở hậu môn và giải quyết tình trạng đại tiện không tự chủ của bạn.
Bạn có thể đóng vai trò chủ động trong quá trình điều trị của mình bằng cách trao đổi thẳng thắn và cởi mở với bác sĩ về các triệu chứng của bản thân cũng như là các biện pháp điều trị đang dùng có tác dụng đến đâu.
Thuốc
Tùy thuộc vào nguyên nhân, các loại thuốc không kê đơn có thể giúp làm ngớt hoặc thuyên giảm đi tình trạng són phân của bạn.
- Nếu tiêu chảy là nguyên nhân, bác sĩ có thể sẽ đề nghị những loại thuốc như là loperamide (Imodium) và bismuth subsalicylate (Pepto-Bismol, Kaopectate).
- Nếu táo bón là nguyên nhân, bác sĩ có thể sẽ đề nghị sử dụng nhóm thuốc nhuận tràng (laxatives), thuốc làm mềm phân hoặc thuốc bổ sung chất xơ như là psyllium (Metamucil) hay methylcellulose (Citrucel).
Thay đổi chế độ ăn uống
Thay đổi những thứ bạn ăn có thể hỗ trợ ngăn ngừa hoặc làm thuyên giảm tình trạng đại tiện không tự chủ của bạn. Nếu tiêu chảy là vấn đề gây són phân, bác sĩ sẽ khuyến nghị bạn nên tránh những đồ ăn thức uống khiến tình trạng tiêu chảy của bạn trở nên nặng hơn. Để biết được những loại đồ ăn thức uống nào khiến tình trạng són phân của bạn chuyển biến tích cực hoặc tiêu cực, bác sĩ có thể khuyến nghị bạn ghi nhật ký ăn uống để theo dõi:
- Những thứ bạn ăn mỗi ngày
- Lượng thức ăn nhất định mà bạn ăn
- Thời điểm bạn ăn
- Những triệu chứng bạn có
- Bạn đại tiện kiểu gì, ví dụ như tiêu chảy hay táo bón
- Khi nào xuất hiện tình trạng són phân
- Loại đồ ăn thức uống nào làm tình trạng són phân của bạn đỡ hơn hoặc nặng hơn
Mang nhật ký ăn uống của bạn đến cho bác sĩ xem để trao đổi về những loại đồ ăn thức uống ảnh hưởng đến tình trạng đại tiện không tự chủ của bạn.
Nếu táo bón hoặc trĩ là nguyên nhân khiến bạn bị són phân, bác sĩ có thể sẽ đề nghị bạn nên ăn thêm chất xơ và uống thêm chất lỏng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng về lượng chất xơ và chất lỏng thích hợp với bạn.
Dùng các miếng thấm hút
Đặt các miếng thấm hút trong quần lót là cách điều trị thường được áp dụng nhiều nhất với tình trạng đại tiện không tự chủ. Với các hình thức đại tiện không tự chủ ở mức độ nhẹ – số lần són phân ít, lượng phân són ra không nhiều hay làm vấy bẩn quần lót – thì việc dùng các miếng thấm hút có thể khiến chất lượng cuộc sống của bạn khác đi nhiều. Có thể kết hợp sử dụng các miếng hút với những biện pháp điều trị khác.
Tập thể dục và các liệu pháp khác
Nếu tổn thương cơ gây ra tình trạng són phân, bác sĩ có thể đề nghị một chương trình tập thể dục và các liệu pháp khác để phục hồi sức mạnh của cơ. Những phương pháp điều trị này có thể cải thiện kiểm soát cơ thắt hậu môn và nhận thức về sự thôi thúc đi đại tiện.
Các bài tập cơ sàn chậu
Các bài tập cơ sàn chậu, còn có tên gọi là các bài tập Kegel, có thể cải thiện các triệu chứng són phân. Thít chặt và thả lỏng các cơ sàn chậu nhiều lần trong ngày có thể làm khỏe các cơ hậu môn sàn chậu, và trực tràng. Bác sĩ có thể giúp đảm bảo bạn đang tập đúng cách.
Các tùy chọn bao gồm:
Liệu pháp phản hồi sinh học
Liệu pháp phản hồi sinh học dùng các thiết bị giúp bạn học cách tập thể dục cường cơ sàn chậu. Liệu pháp này cũng có thể giúp bạn học cách:
Cảm nhận khi phân đang lấp đầy trực tràng nếu bạn đang bị són phân thụ động
Kiểm soát cảm giác cấp bách mãnh liệt muốn đại tiện nếu bạn bị són phân cấp
Liệu pháp phản hồi sinh học có thể sẽ hiệu quả hơn việc bạn tự tập các bài tập cơ sàn chậu. Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng một máy hay thiết bị phản hồi sinh học.
Tập đại tiện
Bác sĩ có thể đề nghị bạn nên tự tập đại tiện vào những thời điểm xác định trong ngày, chẳng hạn như sau các bữa ăn. Phát triển thói quen đại tiện đều đặn có thể mất nhiều tuần đến nhiều tháng mới cải thiện được tình trạng són phân.
Chất độn không tiêu
Các chất độn không tiêu là những chất được tiêm vào thành hậu môn để làm phồng các mô xung quanh hậu môn. Những mô đã phồng lên chiếm diện tích làm lối thông hậu môn của bạn trở nên hẹp hơn như vậy cơ vòng có thể đóng chặt hơn.
Điện kích thần kinh đốt cùng
Dây thần kinh đốt cùng kiểm soát cơ vòng hậu môn, đại tràng và trực tràng. Bác sĩ dùng biện pháp kích thích thần kinh đốt cùng – một loại thủ pháp điện kích – khi các dây thần kinh không hoạt động bình thường. Với loại biện pháp điều trị này, bác sĩ đặt những dây điện mảnh dưới da gần dây thần kinh đốt cùng, ngay trên xương cụt. Một thiết bị chạy bằng pin truyền xung điện nhẹ qua dây điện dẫn tới các dây thần kinh đốt cùng.
Thủ pháp điện kích các dây thần kinh xương cùng có tác dụng giúp chúng hoạt động đúng cách. Xung điện không gây đau. Bạn có thể bật hay tắt thiết bị điện kích bất cứ lúc nào.
Đặt bóng âm đạo
Với phụ nữ bị són phân, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một thiết bị bơm hơi một quả bóng đặt trong âm đạo. Bóng này gây áp lực lên thành trực tràng thông qua thành âm đạo. Áp lực trên thành trực tràng ngăn không để phân đi qua trực tràng. Sau khi bác sĩ đảm bảo là thiết bị được lắp đặt vừa vặn bạn có thể bơm hơi hoặc rút hơi từ thiết bị theo nhu cầu chủ động đại tiện của bản thân.
Phẫu thuật
Phẫu thuật có thể là một lựa chọn điều trị tình trạng đại tiện không tự chủ khi các biện pháp điều trị khác không có tác dụng hay khi nguyên nhân gây ra tình trạng són phân là do các tổn thương ở cơ sàn chậu hoặc cơ vòng hậu môn.
Phẫu thuật tạo hình cơ thắt
Phẫu thuật tạo hình cơ thắt – loại phẫu thuật điều trị són phân phổ biến nhất – nối lại những đầu bị giãn của cơ thắt hậu môn rách do sinh con hoặc do các tổn thương khác.
Cơ thắt hậu môn nhân tạo
Thủ thuật này gồm việc đặt một cái vòng quanh hậu môn và cấy ghép một cái bơm nhỏ vào dưới da để bạn có thể bơm hơi hoặc xì hơi trong cái vòng. Bơm hơi cái vòng có tác dụng kiểm soát được việc tống đẩy phân ra ngoài. Loại thủ thuật này không phải là biện pháp điều trị phổ biến vì nó có thể gây ra tác dụng phụ.
Thủ thuật mở thông ruột kết
Mở thông ruột kết (Colostomy) là biện pháp phẫu thuật trong đó ruột kết được đưa qua lối thông trong thành bụng, và phân được thu trong một cái túi bên ngoài bụng. Bác sĩ có thể sẽ đề nghị làm loại phẫu thuật này như là giải pháp cuối cùng để điều trị đại tiện không tự chủ. Tuy nhiên, biện pháp này hiếm khi được sử dụng do hậu quả của nó ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Các loại phẫu thuật khác
Bác sĩ có thể tiến hành các loại phẫu thuật khác để điều trị nguyên nhân gây són phân, như là:
- Trĩ
- Sa trực tràng hậu môn
- Sa trực tràng âm đạo
Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà
Bài tập Kegel
Các bài tập Kegel tăng cường cơ sàn chậu, hỗ trợ bàng quang, ruột, ở phụ nữ có thêm tử cung, và có thể giúp giảm đại tiện không tự chủ.
Thay đổi chế độ ăn uống
Bạn có thể kiểm soát nhu động ruột tốt hơn bằng cách:
Bác sĩ hay chuyên gia dinh dưỡng có thể đề xuất bạn nên duy trì ghi nhật ký ăn uống, giúp bạn biết được những loại đồ ăn thức uống nào làm các triệu chứng của bạn đỡ hơn hoặc nặng lên. Sau vài ngày, nhật ký có thể chỉ ra được mối liên hệ giữa những loại đồ ăn thức uống nhất định với tình trạng đại tiện không tự chủ của bạn. Thay đổi đồ ăn thức uống mà có liên quan đến tình trạng són phân có thể cải thiện được các triệu chứng.
Các loại thực phẩm có thể gây tiêu chảy hoặc đầy hơi và làm mất kiểm soát phân bao gồm thực phẩm cay, thức ăn béo và dầu mỡ, và các sản phẩm từ sữa (nếu bạn không dung nạp lactose). Đồ uống và rượu có chứa caffein cũng có thể góp phần vào tình trạng này, cũng như các sản phẩm như kẹo cao su không đường và soda ăn kiêng, có chứa chất làm ngọt nhân tạo.
Ăn đủ chất xơ. Chất xơ giúp phân mềm và dễ kiểm soát hơn. Chất xơ chủ yếu hiện diện trong trái cây, rau quả, và bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt.
Đặt mục tiêu ăn 25 gram chất xơ mỗi ngày hoặc nhiều hơn, nhưng đừng thêm nó vào chế độ ăn uống của bạn cùng một lúc. Quá nhiều chất xơ đột ngột có thể gây đầy hơi khó chịu và chướng khí.
Uống nhiều nước hơn. Để giữ cho phân mềm và dễ đại tiện, hãy uống ít nhất tám ly chất lỏng, tốt nhất là nước trong một ngày.
Chăm sóc da
Bạn có thể giúp tránh sự khó chịu hơn nữa từ việc đi đại tiện bằng cách giữ cho vùng da xung quanh hậu môn của bạn sạch sẽ và khô ráo nhất có thể. Để giảm bớt sự khó chịu ở hậu môn và loại bỏ bất kỳ mùi nào có thể liên quan đến việc đi đại tiện:
Rửa bằng nước
Nhẹ nhàng rửa khu vực bằng nước sau mỗi lần đi tiêu. Tắm hoặc ngâm trong bồn tắm cũng có thể giúp ích.
Xà phòng có thể làm khô và kích ứng da
Vì vậy, hãy chọn sữa tắm phù hợp. Khăn ướt cho trẻ sơ sinh có thể là một lựa chọn tốt để làm sạch khu vực này.
Lau khô kỹ
Để khu vực hậu môn khô ráo. Nếu bạn không có thời gian, bạn có thể nhẹ nhàng lau khô vùng kín bằng giấy vệ sinh hoặc khăn lau sạch.
Thoa kem hoặc bột
Kem hoặc bột giúp giữ cho làn da không bị kích thích khi tiếp xúc trực tiếp với phân. Hãy chắc chắn khu vực này sạch sẽ và khô ráo trước khi bạn thoa bất kỳ loại kem nào.
Mặc đồ lót cotton và quần áo rộng
Quần áo chật có thể hạn chế luồng không khí, làm cho các vấn đề về da trở nên tồi tệ hơn. Nhanh chóng thay đồ lót nếu bẩn.
Khi phương pháp điều trị y tế không thể loại bỏ hoàn toàn tình trạng đại tiện không tự chủ, các sản phẩm như miếng thấm và đồ lót dùng một lần có thể giúp bạn quản lý vấn đề này. Nếu bạn sử dụng miếng lót hoặc tã người lớn, hãy chắc chắn rằng chúng có một lớp thấm hút thấm ở trên, để giúp giữ ẩm cho da.
Chuẩn bị cho cuộc hẹn với bác sĩ
Đây là một số thông tin để giúp bạn sẵn sàng cho cuộc hẹn với bác sĩ của bạn.
Bạn có thể làm gì?
Khi bạn thực hiện cuộc hẹn, hãy hỏi nếu có bất cứ điều gì bạn cần làm trước, chẳng hạn như nhịn ăn trước khi có một bài kiểm tra cụ thể. Hãy chuẩn bị cho chuyến đi khám và viết xuống khoảng thời gian các triệu chứng xuất hiện và có các dấu hiệu gì. Viết xuống các câu hỏi dành cho bác sĩ trước khi đi khám. Đảm bảo là bạn cho bác sĩ biết hết các triệu chứng của bản thân.
Hãy cởi mở và thẳng thắn về các triệu chứng của bạn, kể cả khi bạn cảm thấy xấu hổ hoặc ngượng ngùng. Hãy nhớ rằng són phân là một vấn đề sức khỏe. Hỏi bác sĩ nếu bạn không hiểu họ đang nói gì. Cho bác sĩ biết nếu bạn lo lắng băn khoăn về việc điều trị, trao đổi với bác sĩ nếu bạn không hiểu hướng dẫn của họ.
Gọi cho bác sĩ nếu các triệu chứng của bạn chuyển nặng.
Lập danh sách các câu hỏi bạn nên sử dụng:
- Các triệu chứng của bạn, bao gồm mọi triệu chứng dường như không liên quan đến lý do cuộc hẹn của bạn
- Thông tin cá nhân chính, bao gồm những căng thẳng lớn, thay đổi cuộc sống gần đây và lịch sử y tế gia đình
- Tất cả các loại thuốc, vitamin hoặc các chất bổ sung khác mà bạn dùng, bao gồm cả liều lượng
- Mang theo một thành viên gia đình hoặc bạn bè nếu có thể, để giúp bạn nhớ thông tin bạn đã cung cấp
- Lập danh sách các câu hỏi để hỏi bác sĩ của bạn
- Đối với đại tiện không tự chủ, một số câu hỏi cơ bản để hỏi bác sĩ của bạn bao gồm:
- Điều gì có khả năng gây ra các triệu chứng của tôi?
- Có thể cải thiện triệu chứng không dùng thuốc không?
- Tôi cần những xét nghiệm gì?
- Tình trạng của tôi có khả năng tạm thời hay mãn tính?
- Kế hoạch hành động tốt nhất là gì?
- Các lựa chọn thay thế cho phương pháp chính mà bác sĩ đề xuất là gì?
- Tôi có bệnh lý khác. Điều trị đại tiện không tự chủ sẽ làm phức tạp việc chăm sóc của tôi đối với những tình trạng này?
- Có những hạn chế nào tôi cần phải làm theo?
- Tôi nên ăn uống như thế nào?
Những gì mong đợi từ bác sĩ của bạn
Bác sĩ của bạn có thể hỏi bạn một số câu hỏi, chẳng hạn như:
- Khi nào các triệu chứng của bạn bắt đầu?
- Các triệu chứng của bạn có liên tục hay ngắt quãng?
- Các triệu chứng của bạn nghiêm trọng đến mức nào?
- Có bất cứ điều gì dường như cải thiện các triệu chứng của bạn?
- Điều gì dường như làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn?
- Bạn có phải tránh bất kỳ hoạt động vì các triệu chứng của bạn?
- Bạn có các tình trạng khác như tiểu đường, đa xơ cứng hoặc táo bón mãn tính?
- Bạn có bị tiêu chảy không?
- Bạn đã bao giờ được chẩn đoán bị viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn chưa?
- Bạn đã bao giờ xạ trị đến vùng xương chậu chưa?
- Có can thiệp gì hay đã cắt bỏ tầng sinh môn trong khi sinh con?
- Bạn cũng bị tiểu không tự chủ?
Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bạn ghi nhật ký đại tiện để giúp giải đáp những câu hỏi này. Nhật ký đại tiện là một bảng biểu ghi lại cụ thể việc đại tiện hàng ngày của bạn. Bác sĩ có thể sẽ cung cấp cho bạn một mẫu nhật ký mà họ tạo. Hoặc bạn có thể tự thiết kế mẫu nhật ký đại tiện của mình hoặc ghi lại chi tiết đại tiện của mình trong một quyển sổ.
Có thể bạn sẽ cảm thấy xấu hổ hoặc ngượng ngùng khi trả lời bác sĩ. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ không bị sốc hay bất ngờ với những câu trả lời đó. Bạn càng cung cấp nhiều ví dụ và chi tiết của các vấn đề của mình, bác sĩ sẽ càng có khả năng giúp đỡ bạn. Bạn có thể chủ động trong việc chẩn đoán tình trạng của bản thân bằng cách trao đổi cởi mở và thẳng thắn với bác sĩ.
Bạn có thể làm gì trong lúc này?
Tránh thực phẩm hoặc các hoạt động làm xấu đi các triệu chứng của bạn. Điều này có thể bao gồm tránh caffeine, thực phẩm béo hoặc dầu mỡ, các sản phẩm từ sữa, thực phẩm cay hoặc bất cứ điều gì làm cho tình trạng không tự chủ của bạn trở nên tồi tệ hơn.
Tôi nên làm gì khi con mình đại tiện không tự chủ?
Nếu con bạn thường xuyên đại tiện không tự chủ và bé trên 4 tuổi cũng như là đã tự biết đi vệ sinh, bạn nên cho bé đi khám để tìm nguyên nhân. Cách bác sĩ điều trị cho trẻ còn phụ thuộc vào nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng đó.
Đối phó và hỗ trợ
Đối với một số người, bao gồm cả trẻ em, việc đi đại tiện là một vấn đề tương đối nhỏ, chỉ giới hạn ở việc thỉnh thoảng làm bẩn đồ lót của họ. Đối với những người khác, tình trạng có thể khó khăn hơn do đại tiện không tự chủ.
Nếu bạn bị đại tiện không tự chủ, bạn có thể cảm thấy miễn cưỡng rời khỏi nhà vì sợ bạn không thể đến nhà vệ sinh kịp thời. Để vượt qua nỗi sợ hãi đó, hãy thử những lời khuyên thiết thực sau:
- Sử dụng nhà vệ sinh ngay trước khi bạn đi ra ngoài.
- Mang theo túi có chứa các đồ dùng tẩy rửa và một bộ quần áo để thay khi ra khỏi nhà
- Tìm nhà vệ sinh công cộng trước khi cần dùng
- Mặc các miếng lót trong quần lót
- Mặc quần lót dùng một lần
- Dùng chất khử mùi phân – những viên thuốc có bán không cần đơn thuốc để làm giảm mùi phân và mùi rắm
- Sử dụng các loại thuốc có bán không cần đơn để ngăn ngừa tiêu chảy trước khi ăn ở nhà hàng hay tại các buổi tụ tập.
