Chăm sóc trẻ 4 tháng tuổi: Tất cả những điều bạn cần biết!

Có bao giờ bạn cảm thấy trẻ 4 tháng tuổi của mình là một em bé hoàn toàn khác không? Dấu mốc 4 tháng là một cột mốc lớn trong cuộc đời bé, nhờ một số cột mốc phát triển thể chất và trí não lớn.

Bạn có biết hầu hết các bé ở độ tuổi này sẽ tăng gấp đôi so với trọng lượng thời điểm sơ sinh, sẽ ngủ giống người lớn hơn và một số bé sẽ bắt đầu ăn dặm. Bạn hoàn toàn có thể tập cho bé những giấc ngủ ngắn, giờ đi ngủ và cho ăn, vì vậy bạn sẽ cảm thấy cuộc sống ổn định hơn. Nhưng cũng cảnh báo rằng, tình trạng hồi quy giấc ngủ tháng thứ 4 sẽ làm bạn gặp nhiều áp lực. Hãy đọc bài viết dưới đây để nắm bắt được tất cả tâm sinh lý và sự phát triển của em bé 4 tháng tuổi!

Xem thêm: Nuôi con bằng sữa mẹ: Tất cả những gì các mẹ PHẢI biết!

Phát triển thể chất ở trẻ 4 tháng tuổi

Khi được 4 tháng tuổi, hầu hết các em bé đã đạt được một cột mốc quan trọng về thể chất đó là tăng gấp đôi trọng lượng khi sinh. Trung bình, bé sẽ nặng từ 6 kg trở lên vào tháng thứ  4. Nếu sinh non, em bé sẽ cần thời gian nhiều hơn để gấp đôi trọng lượng khi sinh.

Các mốc phát triển của bé 4 tháng tuổi

Em bé của bạn sẽ trở nên năng động và tỉnh táo hơn rất nhiều và học cách tương tác với thế giới xung quanh. Dưới đây là một số cột mốc phát triển chính mà bạn có thể thấy được ở độ tuổi này.

Về cơ thể

• Lẫy được từ ngửa sang sấp: Nhiều bé đã có thể chuyển được từ tư thế nằm ngửa sang nằm sấp. Động tác này nếu bé được tập luyện hàng ngày thì sẽ cứng cáp hơn.
• Ngồi được khi có trợ giúp và dồn lực xuống chân khi đặt bé đứng trên mặt phẳng cứng: Lúc này xương của bé đã phát triển vững chắc hơn.
• Cầm nắm được đồ chơi: Bé cưng của bạn đã biết sử dụng đôi tay để cầm nắm mọi món đồ nằm trong tầm với của mình. Ở thời điểm này đây,  bé đã biết phối hợp hai tay cùng nhau để “khám phá” một món đồ chơi như lục lạc, rối lắc…Tất nhiên, những thứ khác ở trong tầm tay và tầm mắt của bé như tóc hay vòng cổ của mẹ cũng không phải là ngoại lệ. Thế nên, để tránh bị đau vì bé tò mò trước bông tai hay những món trang sức của mẹ, bạn nên tạm cất chúng đi.
• Nâng đầu lên một cách chắc chắn không cần trợ giúp
• Khi nằm sấp có thể dồn lực lên khuỷu tay để rướn lên
• Chạm với các vật bằng một tay
• Kết hợp giữa tay và mắt, ví dụ nhìn đồ chơi và đưa tay ra với.
• Theo dõi các vật thể di chuyển từ bên này sang bên kia bằng mắt
• Đưa tay lên miệng

Trí não

• Tìm hiểu nguyên nhân và kết quả
• Hiểu được sự tồn tại của sự vật
• Thị lực có cải thiện rõ ràng, thích nhìn vào vật nhiều hoa văn, hình dạng và màu sắc hơn.
• Cười tự nhiên, thường xuyên hơn với mọi người
• Thích chơi và có thể phản ứng với cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như khóc, nếu không cho chơi nữa
• Bắt chước nét mặt, chẳng hạn như mỉm cười hoặc cau mày
• Bập bẹ và có thể cố gắng bắt chước ngôn ngữ, như nói thầm
• Nhận ra mọi người từ xa
• Khóc theo những cách khác nhau (để thể hiện bé đói, buồn chán, thất vọng, buồn ngủ, v.v.)

Lưu ý cần quan tâm

Mặc dù mỗi em bé sẽ phát triển khác nhau, nhưng nếu em bé của bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào sau đây, hay đưa bé đi khám càng sớm càng tốt:

• Mắt lác
• Tăng ít hơn 50 % trọng lượng sơ sinh
• Không thể ngẩng đầu lên
• Không thể ngồi dậy với sự hỗ trợ
• Dường như không phản hồi hoặc không quan tâm đến khuôn mặt của bạn
• Thóp phồng
• Không đưa mắt theo người hay vật di chuyển
• Không mỉm cười

Một ngày của trẻ 4 tháng tuổi diễn ra như thế nào?

Độ tuổi này có lẽ là thời gian vui vẻ trong quá trình phát triển của bé vì đây là thời gian bé bắt đầu bộc lộ tính cách của mình. Em bé có thể biểu lộ khi mình buồn bã, buồn chán, mệt mỏi, hoặc chỉ cáu kỉnh và vì bây giờ bé đẵ bắt đầu tìm hiểu về nguyên nhân và kết quả, thấy được rằng việc bé thể hiện cảm xúc sẽ nhận được sự phản hồi từ bạn. Hãy sẵn sàng cho nhiều trò thú vị khi bé yêu của bạn học cách thử nghiệm với thế giới xung quanh.

Bé đã ọc về sự tồn tại của các vật thể do đó có thể nhận ra những thứ khuất tầm nhìn (như  việc bạn, một đồ chơi, hay một con thú bông đã biến mất).

Như bạn nghĩ, thiên thần của bạn có thể cần nhiều sự giải trí và kích thích hơn trong tháng này, vì vậy hãy thử cho bé  trải nghiệm những hoạt động mới này vào giờ chơi và thói quen ban ngày:

• Treo đồ chơi lên hoặc đồ chơi di động để bé với tay.
• Đi dạo trong xe đẩy hoặc bế bé trên tay hướng ra ngoài để bé có thể nhìn thấy mọi thứ xung quanh
• Chơi ú òa với bé.
• Cho bé làm quen với đồ chơi mới, chẳng hạn như lục lạc hoặc các vật dụng khác mà bé có thể cầm dễ dàng và chơi với.
• Đặt đồ chơi hoặc xúc sắc vào trong tay bé và dạy bé nắm lấy.
• Đọc sách hoặc hát cho bé nghe
• Bắt chước những âm thanh của bé.
• Tỏ ra hào hứng và cười với bé mỗi khi bé của bạn phát ra âm thanh
• Để bé nằm sấp, trước mặt là một vài đồ chơi để thách thức bé với tay lấy đồ chơi của bé.

Khi bạn đi ra ngoài, bạn có thể khuyến khích sự phát triển của trẻ bằng cách sử dụng ghế trẻ em, ôm chúng trên đùi hoặc sử dụng gối cho bé bú đỡ ở sau lung khi bé học ngồi.

Chăm sóc em bé 4 tháng tuổi như thế nào?

Dưới đây là một số điều cơ bản về chăm sóc bé cần ghi nhớ lúc 4 tháng tuổi:

Giúp em bé ợ hơi

Bạn không cần thiết phải giúp em bé ợ hơi với mỗi lần cho ăn ở tuổi này. Khi có thể ngồi dậy nhiều hơn và ngẩng đầu lên tốt hơn, bé có thể chịu đựng được việc cho ăn mà không cần ợ ngay. Mỗi em bé đều khác nhau, vì vậy nếu con của bạn có vẻ không thoải mái hoặc chướng hơi, hãy tiếp tục giúp bé ợ sau khi cho ăn.

Ngăn ngừa côn trùng đốt

Hầu hết các loại thuốc chống côn trùng đều an toàn khi sử dụng khi bé được 2 tháng tuổi, nhưng bạn nên luôn luôn thận trọng và cố gắng hết sức để bảo vệ em bé một cách tự nhiên.

Chống nắng

Trẻ dưới 6 tháng tuổi không thể sử dụng kem chống nắng, vì vậy nếu bạn đang muốn tận hưởng niềm vui ngoài trời dưới ánh nắng mặt trời, bạn nên giữ con nhỏ trong bóng râm và sử dụng quần áo bảo hộ, chẳng hạn như mũ chống nắng.

Không cho bé uống mật ong

Trẻ nhỏ không thể sử dụng mật ong cho đến khi bé được hơn 1 tuổi.

Tắm

Cũng giống như việc chăm sóc trẻ 3 tháng tuổi, bạn nên cố gắng tắm cho bé sau mỗi hai đến ba ngày. Làn da mỏng manh vẫn còn nhạy cảm và tắm bồn quá nhiều có thể làm khô da bé.

Nuôi dưỡng

Em bé của bạn sẽ được cho ăn khoảng 170 ml – 200 ml mỗi 4 đến 5 giờ nếu được nuôi bằng sữa công thức và cho cần được cho bú từ 6-8 lần trong một ngày nếu bé đang bú mẹ hoàn toàn. Khi em bé của bạn bắt đầu ngủ lâu hơn vào ban đêm và ngủ ngắn vào ban ngày thường xuyên hơn, mức độ chăm sóc của bạn đối với bé cũng giảm đi so với các tháng trước. Tuy nhiên, em bé của bạn vẫn có thể có những giai đoạn cần được chăm sóc thường xuyên hơn, chẳng hạn như trong giai đoạn tăng trưởng nhảy vọt hoặc khi bị bệnh.

Khi bé được 4 tháng tuổi, bạn có thể tự hỏi liệu bạn có thể bắt đầu cho bé làm quen với thức ăn đặc được chưa? Trước đây, các bác sĩ thường khuyên các bậc cha mẹ nên làm quen ngũ cốc gạo cho bé khoảng 4 tháng tuổi. Tuy nhiên, ngày nay, các chuyên gia biết rằng không có một độ tuổi chính xác nào để bé tập làm quen với đồ ăn đặc. Nhiều bác sĩ nhi khoa khuyên bé nên cho bé ăn dặm, điều này khuyến khích các bậc cha mẹ theo dõi các dấu hiệu bé của mình để biết khi nào là thời điểm tốt nhất để làm quen. Một số bé có thể sẵn sàng thử thức ăn đặc sớm hơn (khoảng 4 tháng) và một số bé có thể không sẵn sàng cho đến gần 8 tháng. Mỗi em bé đều khác nhau và điều quan trọng là tránh ăn đồ ăn đặc quá sớm.

Vậy, làm thế nào bạn có thể biết nếu em bé của bạn đã sẵn sàng ăn dặm? Viện hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyên bạn nên tìm kiếm các dấu hiệu sau:

• Em bé có thể ngẩng đầu lên: Một trong những dấu hiệu đầu tiên bạn nên tìm kiếm là khả năng tự ngồi trên ghế cao, ghế cho ăn hoặc ghế trẻ nhỏ có kiểm soát đầu một cách hợp lí.
• Em bé mở miệng khi có thức ăn ở gần: Em bé của bạn có há miệng khi đưa đồ ăn đến gần như một chú chim nhỏ không? Có vươn tay để với khi thấy bạn ăn trước mặt bé không? Có bắt chước bạn ăn?
• Em bé nuốt đồ ăn từ thìa: Nếu em bé không hứng thú với đồ ăn trên khi bạn bón bằng thìa, đó có thể là quá sớm để cho ăn dặm. tuy nhiên, nếu em bé tích cực nuốt thì em bé đã sẵn sàng.
• Em bé của bạn đủ lớn: Nếu em bé nặng ít nhất 6kg trở lên và tăng gấp đôi trọng lượng lúc sinh, rất có thể em bé đã sẵn sàng cho việc ăn dặm.

AAP khuyến nghị nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu đời. Điều này có nghĩa là cho đến khi em bé của bạn được 6 hoặc 7 tháng tuổi bé chỉ nên ăn sữa mẹ và không có gì khác (không có nước, nước trái cây hoặc thức ăn đặc dưới mọi hình thức).

Sau 6 tháng, bạn có thể cho bé tập ăn dặm, nhưng AAP vẫn khuyên bạn nên tiếp tục cho bé bú cho đến khi bé được ít nhất 12 tháng tuổi. AAP không có khuyến nghị chính thức về thời điểm cai sữa cho trẻ, vì vậy đây là quyết định cá nhân có thể được đưa ra dựa trên những gì tốt nhất cho bạn và em bé. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị tiếp tục cho con bú đến 24 tháng hoặc lâu hơn.

Thức ăn đầu tiên của bé

Nếu em bé của bạn đã sẵn sàng ăn dặm ở độ tuổi này, tốt nhất nên cho bé làm quen với các loại trái cây hoặc rau quả tươi xay nhuyễn. Không cần thiết phải bắt đầu cho bé ăn gạo hoặc bất kì loại ngũ cốc nào khác theo truyền thống.

Trên thực tế, AAP giải thích rằng không có bằng chứng y tế nào cho thấy trẻ nên ăn loại thực phẩm nào đầu tiên, ví dụ như việc cho bé ăn rau trước. tuy nhiên các em bé thường có sở thích tự nhiên với các loại thực phẩm ngọt, cho em bé ăn rau trước bạn sẽ khiến con mình không lười ăn rau.

Khi bạn cho bé tập ăn dặm, hãy ghi nhớ những lời khuyên sau:

• Tự làm đồ ăn tươi cho bé để có mức dinh dưỡng cao nhất.
• Cho bé ăn từng loại thực phẩm một để bạn có thể theo dõi em bé có phản ứng gì với đồ ăn hay không?
• Bạn có thể cần phải cho bé ăn một loại thức ăn mới vài lần trước khi bé chấp nhận và ăn nó.

Không có bằng chứng cho thấy các chất gây dị ứng phổ biến, như thực phẩm có chứa lạc có thể gây ra dị ứng cho bé.Trên thực tế, các nghiên cứu cho thấy điều ngược lại, khi cho em bé ăn thức ăn này sớm, trẻ sẽ ít bị dị ứng hơn.

Giấc ngủ của trẻ 4 tháng tuổi

Khi bé được 4 tháng, bạn có thể lại gặp rắc rối với giấc ngủ của bé do hồi quy giấc ngủ. Hồi quy giấc ngủ xảy ra vào nhiều thời điểm, trong đó lần đầu tiên xảy ra vào tháng thứ 4, đánh dấu sự phát triển hệ thần kinh của bé rõ ràng nhất. Khi não bé hoạt động mạnh hơn, bé bắt đầu chuyển đổi qua lại từ giấc ngủ nhẹ sang giấc ngủ sâu, giống như kiểu ngủ của người lớn. Điều này có thể khiến bé thức dậy lúc 2 giờ sáng, giống như bạn thỉnh thoảng vẫn vậy! Bé sẽ thức dậy thường xuyên hơn vào ban đêm nhưng lại nhanh chóng rơi vào giấc ngủ, không đòi ăn như trước, đôi khi khó đánh thức. Hồi quy giấc ngủ tháng thứ tư có thể là cách bé nói với bạn rằng bé không cần ngủ nhiều như trước. Bé không muốn ngủ vào ban ngày. Những giấc ngủ trưa ngắn hơn so với giai đoạn trước mà thay vào đó là những lần chợp mắt.

Thông thường, hồi quy giấc ngủ là kết quả của sự tăng trưởng vượt trội trong bộ não và cơ thể của bé, và hồi quy giấc ngủ chỉ là tạm thời, vì vậy để đối phó với điều này, bạn chỉ cần tiếp tục duy trì thói quen ngủ. Bé lúc này sẽ hình thành thói quen đi ngủ nên bố mẹ tranh thủ xây dựng một thói quen thư giãn khi đi ngủ thật tốt cho bé như nghe hát ru, tắm nước nóng ấm nhẹ nhàng, hay đọc sách nhẹ nhàng cho bé rồi đặt bé ngủ.

Một số thói quen ngủ hữu ích cần ghi nhớ ở tuổi này bao gồm:

• Sử dụng núm vú giả cho giờ ngủ ban ngày và ban đêm:  AAP vẫn khuyến nghị sử dụng núm vú giả khi ngủ vì sử dụng núm vú giả có liên quan đến việc giảm nguy cơ đột tử khi ngủ cho bé.
• Tiếp tục ngủ vào ban ngày: Lịch trình ngủ ban ngày ở độ tuổi này bao gồm hai đến ba giấc ngủ ngắn vào buổi sáng và buổi chiều, mỗi lần kéo dài khoảng 1 giờ đến 1,5 giờ.
• Khả năng lẫy từ ngửa sang sấp cũng có thể ảnh hưởng tới giấc ngủ của bé. Khi em bé có thể lẫy, bạn nên cho bé ngủ trong nôi hoặc một chiếc túi ngủ.

Các bé đang trải qua nhiều thay đổi nên có thể cảm thấy không thoải mái. Trong thời gian ngắn, bố mẹ nắm rõ sự thay đổi trong thời gian biểu hàng ngày của bé, tác động nhẹ nhàng, dần dần điều dưỡng giấc ngủ, ru nhẹ bé ngủ khi bé vào giấc ngủ để bé ngủ được thoải mái và dễ chịu hơn.

Tiêm chủng

Bé sẽ được tiêm tất cả các loại vắc xin như ở tháng 2 bao gồm: Vắc-xin phế cầu khuẩn, DTaP, Hib và bại liệt dưới dạng tiêm và vắc-xin rotavirus qua đường miệng.

Khám sức khỏe định kì

• Bé sẽ được kiểm tra tổng thể, đặc biệt chú ý kiểm tra chứng loạn sản xương hông.
• Kiểm tra sự tăng trưởng và phát triển của bé
• Xem lại lịch trình cho ăn và ngủ
• Đo chiều cao, cân nặng và chu vi đầu
• Tư vấn phòng chống chấn thương
• Bất kỳ câu hỏi hoặc mối quan tâm bạn có thể có về em bé của bạn
• Thời gian kiểm tra sức khỏe lần tiếp theo tốt nhất là vào lúc 6 tháng tuổi.

Một số vấn đề sức khỏe phổ biến ở độ tuổi này có thể bao gồm cảm lạnh, dạ dày khó chịu có thể gây nôn hoặc tưa miệng. Dưới đây là một số mẹo cần ghi nhớ để chăm sóc con nhỏ của bạn khi bị gặp phải các tình trạng sau:

Cảm lạnh

Nhiều em bé có thể bị sổ mũi với dịch tiết màu xanh hoặc màu vàng, nhưng không thực sự bị nhiễm trùng. Dịch tiết màu xanh có thể chỉ ra rằng cơ thể đang làm chức năng bình thường là làm sạch các xoang và đường mũi. Tuy nhiên, nếu bé cảm lạnh của bạn kéo dài hơn 10-14 ngày hoặc có các triệu chứng nghiêm trọng đi kèm, chẳng hạn như sốt cao, bạn nên bé đi khám.

Nôn mửa

Nếu em bé đang ăn sữa mẹ hoàn toàn, bạn nên tiếp tục cho bé bú. Sữa mẹ dễ tiêu hóa hơn các dung dịch điện giải, vì vậy sữa mẹ được ưu tiên hơn cả trong mọi bệnh tật của trẻ nhỏ. Nếu bé bị nôn sau khi cho bú, hãy thử rút thời gian bú xuống còn khoảng 5-10 phút và chờ vài giờ để xem bé có thể ăn tiếp không. Nếu em bé của bạn không thể bú hoặc nôn tất cả mọi thứ sau 24 giờ, bạn nên đưa bé đi khám. Đối với trẻ bú sữa công thức, bạn có thể cung cấp 15 ml – 30 ml dung dịch bù nước đường uống qua bình hoặc bơm tiêm, chẳng hạn như Pedialyte, cho bé uống sau mỗi 15 phút trong hai hoặc ba giờ. Nếu nôn mửa xảy ra, đợi 30 phút và thử lại. Nếu em bé của bạn không nôn nữa, bạn có thể tiếp tục cho bé ăn sữa công thức bình thường.

Nếu sốt trên 38,5 độ C hay tiêu chảy hoặc nôn mửa làm bé bị mất nước và xuất hiện các dấu hiệu như: da nhăn, nếp véo da mất chậm, không chảy nước mắt khi khóc, không ướt tã trong vòng 4 đến 6 giờ bạn nên đưa bé tới cơ sở y tế ngay.

Bệnh tưa miệng

Nếu em bé của bạn có những mảng trắng ở bên trong miệng hoặc trên bề mặt lưỡi, hoặc bị hăm tã xuất hiện đối xứng ở cả hai bên và không biến mất sau khi điều trị bằng kem chống hăm, rất có thể bé bị nhiễm nấm. Bác sĩ có thể kê đơn cho bé một loại thuốc uống hoặc kem chống nấm dành cho vùng đóng tã.

Một số điều bạn cần cần biết

Cột mốc 4 tháng tuổi là khoảng thời gian thú vị cho cả bạn và bé. Sự bận rộn của giai đoạn sơ sinh đang được thay thế bằng những cột mốc mới cho bé trong giấc ngủ, tăng trưởng, nuôi dưỡng và hoạt động. Hãy cố gắng tận hưởng tháng vui vẻ này và ghi nhớ một số lời khuyên hữu ích:

Bạn chính là ông bố, bà mẹ mà con bạn cần: ở độ tuổi này em bé cần được đảm bảo rằng mình được yêu thương, an toàn và được chăm sóc để phát triển. Hãy ôm, âu yếm và trao những nụ hôn sẽ an ủi bé rất nhiều, bé nhận thấy mình được yêu thương và giúp dễ chịu, xoa dịu bé rất nhiều.

Nếu bạn nhận thấy bé có những khó khăn hay bất thường về phát triển về thể chất hoặc nhận thức, hãy đưa bé đi khám, hỏi thêm sự hỗ trợ của các bậc cha mẹ đang và đã trải qua điều tương tự như bạn, họ có thể cho bạn một số lời khuyên hữu ích.

Bạn có thể tự chúc mừng những gì mình làm được vì bạn đã vượt qua vài tháng đầu nuôi con có thể nói là khó khăn nhất. Nếu bạn có ý định cho bé tập ăn dặm, hãy suy nghĩ kĩ về việc chọn những gì tốt nhất cho bé.

Khi em bé của bạn học cách ngồi dậy nhiều hơn mà không cần hỗ trợ trong tháng tới, hãy nghĩ đến việc thu xếp một buổi chụp ảnh. Bây giờ chính là thời điểm tuyệt vời nhất để có được một vài bức ảnh tươi cười đáng yêu bé trước khi bé trở nên hiếu động hơn nữa!

Xem thêm: Trẻ 5 tháng tuổi: Sự phát triển và cách chăm sóc