Mục lục
Ho là gì?
Ho là triệu chứng của nhiều tình trạng và bệnh tật. Đó là cách cơ thể bạn phản ứng khi gặp chất kích thích trong hệ hô hấp.
Khi các chất kích thích như bụi, chất gây dị ứng, ô nhiễm hoặc khói xâm nhập vào đường thở của bạn, các thụ cảm sẽ gửi một thông điệp đến não của bạn và não của bạn được cảnh báo về sự hiện diện của chúng.
Não của bạn sau đó gửi tín hiệu qua tủy sống đến các cơ ở ngực và bụng của bạn. Khi các cơ này nhanh chóng co lại, nó sẽ đẩy một luồng không khí ra ngoài qua hệ hô hấp của bạn. Luồng không khí này giúp đẩy ra các chất kích thích có hại.
Ho là một phản xạ quan trọng có thể giúp loại bỏ các chất kích thích có hại có thể làm bạn đau hoặc trở nên khó thở hơn. Khi bạn bị bệnh, ho cũng giúp loại bỏ chất nhầy và các chất tiết khác ra khỏi cơ thể để giúp làm thông đường thở, thở dễ dàng hơn và nhanh lành hơn.
Ho thường tồi tệ hơn vào ban đêm vì chất nhầy tích tụ ở phía sau cổ họng khi bạn nằm xuống, càng kích hoạt phản xạ ho của bạn.
Đôi khi các đặc điểm của ho của bạn có thể là một dấu hiệu của nguyên nhân của nó.
Ho có đờm, là bất kỳ ho nào tạo ra chất nhầy ( đờm ). Bạn có thể cảm thấy như có một cái gì đó bị mắc kẹt trong ngực hoặc phía sau cổ họng của bạn. Ho có đờm cho thấy cơ thể bạn đang tiết ra nhiều chất nhầy hơn bình thường.
Nguyên nhân gây ho có đờm
Ho có đờm thường xảy ra do nhiễm trùng bởi các vi sinh vật như vi khuẩn hoặc vi rút, giống như những bệnh cảm lạnh hoặc cúm
Toàn bộ hệ thống hô hấp của bạn được lót bằng màng nhầy. Chất nhầy thực hiện nhiều chức năng có lợi trong cơ thể của bạn, như giữ cho đường thở của bạn luôn ẩm và bảo vệ phổi của bạn khỏi các chất kích thích.
Tuy nhiên, khi cơ thể chống lại nhiễm trùng như cúm, cơ thể bạn sẽ tiết ra nhiều chất nhầy hơn bình thường. Cơ thể làm điều này để giúp “bẫy” và trục xuất các sinh vật gây nhiễm trùng. Ho giúp bạn loại bỏ tất cả các chất nhầy dư thừa bị mắc kẹt trong phổi và ngực.
Có nhiều lý do khác khiến cơ thể bạn tiết ra nhiều chất nhầy hơn bình thường, khiến bạn bị ho có đờm. Nếu bạn đã ho có đờm trong hơn một vài tuần, nguyên nhân có thể là:
Viêm phế quản
Viêm phế quản là tình trạng viêm trong các ống phế quản, các ống này mang không khí vào phổi của bạn. Viêm phế quản cấp tính thường do nhiều loại virus gây ra.
Viêm phế quản mãn tính là một tình trạng viêm liên tục, thường do hút thuốc. Bệnh viêm phế quản mạn được đặc trưng bởi sự tạo lập đờm nhớt nhiều trong phế quản. Triệu chứng đặc trưng của bệnh lý này là đờm ở cổ lâu ngày, ho khạc đờm kéo dài tối thiểu 3 tháng liên tục trong năm hoặc hai lần liên tiếp trong năm. Ngoài ra, đờm thường khạc nhiều vào buổi sáng với lượng ít với màu sắc có thể trắng đục, vàng hoặc xanh.
Viêm phổi
Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng trong phổi của bạn gây ra bởi vi khuẩn, vi rút hoặc nấm. Bệnh lý này rất nguy hiểm có thể dẫn tới suy hô hấp và dẫn tới tử vong, tuy nhiên bệnh có thể điều trị khỏi được nếu phát hiện sớm. Bệnh thường sinh đờm vàng có màu rỉ sét, kèm theo hội chứng nhiễm trùng, đau tức ngực ở vùng phổi bị viêm.
COPD
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính ( COPD ) là một nhóm các tình trạng gây tổn hại cho cả phổi và các ống dẫn không khí vào phổi của bạn. Người mắc COPD thường ho khạc đờm có màu trắng, thường gặp ở những người có thói quen hút thuốc lá, uống hoặc tiếp xúc nhiều với khói thuốc kèm theo đó là thường xuyên sử dụng rượu bia.
Xơ nang
Xơ nang là một tình trạng di truyền của hệ hô hấp thường được chẩn đoán trong thời thơ ấu. Đây là bệnh di truyền kéo dài suốt đời khiến cơ thể tiết nhiều mồ hôi và dịch nhầy. Thông thường, dịch nhầy là chất dịch trơn, hơi dính giúp bôi trơn và bảo vệ các màng nhầy. Tuy nhiên, khi mắc bệnh xơ nang, dịch nhầy sẽ trở nên dày và dính bất thường. Nó có thể làm tắc nghẽn phổi và gây nhiễm trùng phổi.
Hen suyễn
Đây là một bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp. Khi đường thở bị viêm, nó trở nên sưng phù và dễ bị co thắt khi gặp chất kích thích (dị nguyên-chất gây ra tình trạng dị ứng) làm cho người bệnh xuất hiện các triệu chứng như ho, nặng ngực, khò khè và khó thở.
Ho có đờm ở trẻ nhỏ
Ở trẻ em, đa phần ho là do nhiễm virus. Nguyên nhân thường gặp tiếp theo là hen suyễn. Các nguyên nhân khác gây ho có đờm ở trẻ em có thể là:
Ho gà
Ho gà là bệnh do vi khuẩn gây ra, lây lan qua đường hô hấp. Bệnh có thể ảnh hưởng tới mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ tới người lớn. Các triệu chứng của bệnh xuất hiện sau khi nhiễm trùng khoảng 5 – 10 ngày. Biểu hiện điển hình của bệnh là trẻ xuất hiện cơn ho từ 15 – 20 ngày, cơn ho kéo dài, đi kèm sốt, nôn trớ, ngừng thở, tím tái sau cơn ho, chậm nhịp tim… Ở trẻ nhũ nhi (1 – 12 tháng tuổi), bệnh thường diễn biến nặng vì trẻ dưới 3 tháng tuổi chưa được tiêm vắc xin.
Ho do có dị vật
Ho ở trẻ em đôi khi là do hít phải dị vật, khói thuốc lá hoặc các chất kích thích khác từ môi trường. Khi bị mắc dị vật trong đường thở, trẻ sẽ có biểu hiện ho sặc sụa, có cơn ngạt thở, tím tái, chảy nước mắt nước mũi, vã mồ hôi,… Trong trường hợp dị vật đường thở bị bỏ quên, trẻ sẽ bị ho kéo dài và viêm phổi tái phát.
Viêm phổi ở trẻ nhỏ
Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng trong phổi có thể nguy hiểm ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Viêm phổi là bệnh nhiễm trùng thông thường ở trẻ em. Các triệu chứng bệnh gồm sốt, cảm giác ớn lạnh, run rẩy, khó thở và ho kéo dài. Bệnh do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Trẻ dễ mắc viêm phổi khi bị lây nhiễm ở các khu vui chơi, trường học,…
Nhiễm trùng đường hô hấp trên
Nhiễm trùng đường hô hấp trên là nguyên nhân phổ biến nhất gây ho kéo dài ở trẻ em. Bệnh xuất hiện do nhiễm virus, nhiễm khuẩn, lây nhiễm từ trường học, nhà trẻ. Trẻ thường bị ho kéo dài trên 6 – 7 ngày. Ngoài triệu chứng ho kéo dài, bệnh nhi còn có các triệu chứng khác như sốt, chảy nước mũi, hắt hơi, đau đầu, mệt mỏi,…
Hen phế quản
Hen phế quản (hen suyễn) ở trẻ em là bệnh lý co thắt và viêm mạn tính đường hô hấp dưới, gây viêm khí quản, hạn chế luồng không khí vào phổi, gây triệu chứng thở rít tái phát. Trẻ dưới 3 tuổi thường bị ho kéo dài khi bị hen phế quản. Phấn hoa, lông thú, khí thải, khói thuốc và một số thực phẩm nhất định,… có thể gây hen phế quản ở trẻ. Trẻ thường xuất hiện nhiều đợt ho khan, ho từng cơn tái phát, tức ngực và thở rít. Thường các trẻ sẽ bị viêm tiểu phế quản trên 3 lần trước 2 tuổi.
Chảy dịch mũi sau
Khi cơ thể trẻ sản sinh ra lượng chất nhầy quá mức có thể gây chảy dịch mũi sau. Chất nhờn sẽ chảy xuống phía sau cổ họng, kích thích dây thần kinh và các thụ thể, gây ho kéo dài ở trẻ em. Đây là triệu chứng thường gặp của tình trạng dị ứng và nhiễm virus. Loại ho này có đờm hoặc không có đờm, thường nặng hơn vào ban đêm. Trẻ sẽ bị ngứa cổ, hắt hơi, mắt ngứa, chảy nước mắt và có thể bị nổi chàm nếu nguyên nhân là do dị ứng.
Trào ngược dạ dày – thực quản
Ợ nóng (hoặc trào ngược dạ dày – thực quản) là nguyên nhân phổ biến gây ho mạn tính ở cả trẻ em và người lớn. Tình trạng này thường xảy ra khi axit từ dạ dày bị rò rỉ ngược trở lại đường ống thực phẩm. Bệnh có thể trở nặng khi trẻ nằm xuống vào buổi tối. Trẻ thường bị trào ngược sau ăn khoảng 30 – 60 phút, khi thay đổi tư thế hoặc trong bữa ăn do cơ thắt dưới thực quản tự mở ra.
Chẩn đoán ho có đờm
Để chẩn đoán cơn ho, trước tiên bác sĩ sẽ cần biết thời gian diễn ra và các triệu chứng nghiêm trọng như thế nào.
Hầu hết các cơn ho có thể được chẩn đoán bằng hỏi bệnh sử và vài xét nghiệm cần thiết. Nếu ho của bạn kéo dài hoặc nghiêm trọng, hoặc bạn có các triệu chứng khác như sốt, giảm cân và mệt mỏi, bác sĩ có thể muốn yêu cầu các xét nghiệm bổ sung.
Bác sĩ có thể hỏi bạn một số câu hỏi như sau:
Bạn bắt đầu ho khi nào?
Lúc ho phát ra âm thanh thế nào?
Ho có đờm không?
Có làm gì để giảm ho hay ho nhiều hơn không?
Có các triệu chứng khác? Như là sốt?
Sau đó bác sĩ sẽ khám tai, mũi, họng và ngực bạn. Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra ho ở bạn.
Các xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm:
- Chụp X-quang ngực
- Đo chức năng thông khí phổi
- Tổng phân tích tế bào máu
- Xét nghiệm đờm
- Đo nồng độ oxy trong máu
- Khí máu động mạch, xét nghiệm mẫu máu từ động mạch để xác định lượng oxy và carbon dioxide trong máu, cùng với các thông số khác.
Điều trị ho có đờm
Phương pháp điều trị ho có đờm tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra bệnh. Đối với phần lớn các cơn ho có đờm do virus gây ra như cảm lạnh hoặc cúm, việc điều trị là không cần thiết. Cơn ho có thể tự khỏi sau khi bạn hết cảm lạnh hoặc cúm. Nếu nguyên nhân cơn ho đến từ vi khuẩn thì cần điều trị bằng kháng sinh.
Nếu bạn hoặc con bạn khó ngủ, bạn có thể muốn sử dụng một cái gì đó để giúp giảm bớt đờm và ho. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng 1/2 muỗng cà phê mật ong trước khi đi ngủ ở trẻ em là một phương pháp an toàn để sử dụng. Hãy nhớ rằng mật ong thô không phù hợp với trẻ dưới 12 tháng tuổi do nguy cơ ngộ độc, do đó, không dùng phương pháp này cho trẻ dưới 1 tuổi.
Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ, trẻ em dưới 4 tuổi không nên dùng thuốc ho và cảm lạnh không kê đơn (OTC).
Các phương pháp điều trị khác cho ho có đờm có thể bao gồm:
- Sử dụng máy phun sương l
- Acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil) giảm đau và khó chịu ở ngực do ho
- Thuốc ho không kê đơn (cho trẻ lớn và người lớn)
- Thuốc ho theo toa (có hoặc không có codeine – codeine không được khuyên dùng trong thuốc ho cho trẻ em dưới 12 tuổi)
- Thuốc giãn phế quản
- Steroid cho ho liên quan đến hen suyễn
- Thuốc dị ứng
- Kháng sinh cho nhiễm khuẩn
- Không khí ẩm (được cung cấp bởi máy tạo độ ẩm hoặc máy phun hơi nước).
Với trẻ bị ho kéo dài, bạn nên chú ý tới những vấn đề sau khi chăm sóc trẻ tại nhà:
- Cho trẻ dùng thuốc trị bệnh đúng theo chỉ định của bác sĩ.
- Cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho trẻ, thường xuyên thay đổi thực đơn cho phù hợp với sở thích, khẩu vị của bé, chia thành nhiều bữa nhỏ và mỗi bữa nên có những món ăn khác nhau.
- Cho trẻ uống nhiều nước để làm loãng đờm, giúp bé dễ ho khạc chất tiết, tránh khô miệng, họng. Cha mẹ có thể cho bé uống thêm sữa, nước hoa quả để bổ sung năng lượng và tăng cường lượng vitamin cung cấp cho cơ thể bé.
- Vệ sinh mũi, họng hằng ngày cho trẻ bằng cách súc miệng, rửa mũi bằng nước muối sinh lý 2 – 3 lần/ngày.
Ho khan so với ho có đờm
Ho khan là ho không tạo ra chất nhầy hay đờm. Ho khan có thể gây đau và khó kiểm soát. Điều này xảy ra khi hệ hô hấp của bạn bị viêm hoặc bị kích thích, nhưng không tạo ra chất nhầy dư thừa.
Ho khan thường gặp trong những tuần lễ sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp. Một khi chất nhầy dư thừa được làm sạch, ho khan có thể kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí vài tháng.
Các nguyên nhân gây ho khan khác có thể bao gồm:
- Viêm thanh quản
- Viêm họng
- Viêm thanh khí phế quản
- Viêm amidan
- Hen suyễn
- Dị ứng
- Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD)Thuốc (đặc biệt là thuốc ức chế men chuyển)
- Tiếp xúc với chất kích thích (ô nhiễm không khí, bụi, khói)
Phòng tránh ho có đờm
Điều quan trọng nhất là phải phòng bệnh, nhất là vào ngày lạnh. Bạn cần luyện tập thể dục thể thao phù hợp, ăn uống hợp lý, vệ sinh răng miệng, rèn luyện tính thích nghi với thời tiết, khí hậu, tạo môi trường sống trong sạch. Các phương pháp đó mới có hiệu quả thiết thực, lâu dài cho sức khỏe.
Khi bạn bị ho nên uống nhiều nước mỗi ngày, tránh ở môi trường khô và lạnh (nhất là điều hòa); tránh các yếu tố gây kích thích như khói thuốc, khói than, bụi, mùi khí lạ, phấn hoa, lông súc vật. không ăn uống đồ quá nóng gây kích thích vòm họng, giữ ấm cổ, ngực.
Khi nào đi khám bác sĩ?
Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu tình trạng ho của bạn đã diễn ra trong hơn hai tuần. Bạn có thể cần được chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn khó thở hoặc ho ra máu, hoặc nhận thấy màu da hơi xanh. Chất nhầy có mùi hôi cũng có thể là dấu hiệu của việc nhiễm trùng nghiêm trọng hơn.
Bạn hãy đến khám khi bạn có các triệu chứng sau:
- Ho ra máu (máu đỏ tươi hay máu khô có màu như hạt cà phê)
- Khó thở hay hắt hơi
- Sốt > 38 độ C
- Ho chủ yếu về đêm
- Thay đổi tính chất cơn ho, thay đổi màu sắc đờm
- Đau đầu đang tiếp diễn, đau tai, nổi ban
- Sụt cân gần đây
- Ho có đờm kéo dài hơn 5 ngày.
Gọi bác sĩ ngay nếu con của bạn:
- Trẻ hơn 3 tháng tuổi và bị sốt 100,4 độ F (38 độ C) hoặc cao hơn.
- Trẻ hơn 2 tuổi và bị sốt hơn 100,4 độ F (38 độ C) trong hơn một ngày.
- Trẻ trên 2 tuổi và bị sốt hơn 100,4 FF (38 độ C) hoặc trong ba ngày.
- Trẻ bị sốt 104 độ F (40 độ C) hoặc cao hơn
- Thở khò khè mà không có tiền sử hen
- Khóc liên tục không nín
- Li bì khó đánh thức
- Bỏ bú
- Bị sốt và phát ban
Tóm lại
Ho có đờm thường được gây ra bởi nhiễm trùng. Nếu cơn ho của bạn đã diễn ra trong hai tuần trở lên, hãy đi khám bác sĩ. Có thể có các nguyên nhân nghiêm trọng hơn.
Điều trị cơn ho của bạn sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân. Vì hầu hết các cơn ho là do virus gây ra, chúng sẽ tự biến mất theo thời gian.
