Ung thư biểu mô tế bào đáy là một loại ung thư da. Ung thư tế bào đáy bắt đầu trong các tế bào đáy – một loại tế bào trong da tạo ra các tế bào da mới khi các tế bào cũ chết đi.
Ung thư biểu mô tế bào đáy thường xuất hiện dưới dạng vết sưng màu ngọc trai hoặc màu hồng trên da, mặc dù nó có thể có các dạng khác. Bệnh thường gặp nhiều nhất trên các khu vực của da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như đầu và cổ.
Hầu hết ung thư biểu mô tế bào đáy được cho là do tiếp xúc lâu dài với tia cực tím (UV) từ ánh sáng mặt trời. Tránh ánh nắng mặt trời và sử dụng kem chống nắng có thể giúp bảo vệ chống lại ung thư biểu mô tế bào đáy.
Đây là loại ung thư da hay gặp nhất, chiếm khoảng 75% các loại ung thư da. Bệnh thường gặp ở người trên 50 tuổi. Ung thư biểu mô tế bào đáy có nhiều thể khác nhau.
[wpsm_box type=”red” float=”none” text_align=”center”]
Bạn đang muốn tìm hiểu về các căn bệnh về da nhưng lại chưa biết nên tìm hiểu ở đâu? Nếu vậy hãy tìm hiểu ngay qua bài viết: Tổng hợp các bệnh về da phổ biến hiện nay
[/wpsm_box]
Mục lục
Ung thư biểu mô tế bào đáy là gì?
Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal cell carcinoma-BCC) là loại u ác tính gồm những tế bào giống với những tế bào ở lớp đáy của thượng bì. Nguồn gốc thực sự của ung thư tế bào đáy còn chưa rõ ràng. Người ta thấy có sự giống nhau về hình thái và miễn dịch giữa các tế bào của ung thư biểu mô tế bào đáy và các tế bào lớp ngoài cùng của nang lông nên nhiều tác giả cho rằng loại ung thư này xuất phát từ nang lông.
Nguyên nhân ung thư biểu mô tế bào đáy
Ung thư biểu mô tế bào đáy xảy ra khi một trong các tế bào đáy của da phát triển đột biến trong DNA của nó.
Các tế bào đáy được tìm thấy ở dưới cùng của lớp biểu bì – lớp ngoài cùng của da. Các tế bào đáy tạo ra các tế bào da mới. Khi các tế bào da mới được sản xuất, chúng sẽ đẩy các tế bào cũ về phía bề mặt da, nơi các tế bào cũ chết đi và bị bong ra.
Quá trình tạo ra các tế bào da mới được kiểm soát bởi DNA của tế bào cơ bản. Đột biến trong DNA làm cho một tế bào cơ bản nhân lên nhanh chóng và tiếp tục phát triển khi nó thường chết. Cuối cùng, các tế bào bất thường tích lũy có thể tạo thành một khối u ung thư – tổn thương xuất hiện trên da.
Tia cực tím và các nguyên nhân khác: Phần lớn thiệt hại của DNA trong các tế bào cơ bản được cho là do bức xạ tia cực tím (UV) được tìm thấy trong ánh sáng mặt trời và và giường tắm nắng. Các yếu tố khác có thể góp phần vào nguy cơ và sự phát triển của ung thư biểu mô tế bào đáy. Và nguyên nhân chính xác có thể không rõ ràng trong một số trường hợp.
Yếu tố nguy cơ của ung thư biểu mô tế bào đáy
Phơi nắng kéo dài
Thời gian ở ngoài trời nhiều hoặc trong các giường tắm nắng (tanning bed) làm tăng nguy cơ ung thư biểu mô tế bào đáy. Nguy cơ cao hơn nếu sống ở nơi có nhiều nắng hoặc cường độ cao dẫn đến tiếp xúc với bức xạ UV nhiều hơn. Cháy nắng nghiêm trọng, đặc biệt là trong thời thơ ấu hoặc thanh thiếu niên, cũng làm tăng nguy cơ của bạn. Nhiều nghiên cứu đã xác định tia cực tím là nguyên nhân chủ yếu gây ung thư da, nhất là ung thư biểu mô tế bào đáy. Những người làm việc ngoài trời có tỉ lệ mắc ung thư biểu mô tế bào đáy rất cao. Khoảng 80% các thương tổn ung thư biểu mô tế bào đáy ở vùng da hở.
Xạ trị
Xạ trị để điều trị bệnh vẩy nến, mụn trứng cá hoặc các tình trạng da khác có thể làm tăng nguy cơ ung thư biểu mô tế bào đáy tại các vị trí điều trị trước đó trên da.
Da trắng
Nguy cơ ung thư biểu mô tế bào đáy cao hơn ở những người dễ bị tàn nhang hoặc bỏng hoặc những người có làn da rất sáng, tóc đỏ hoặc vàng hoặc mắt sáng màu.
Giới tính
Đàn ông có nhiều khả năng phát triển ung thư biểu mô tế bào đáy hơn phụ nữ.
Tuổi
Bởi vì ung thư biểu mô tế bào đáy thường mất nhiều thập kỷ để phát triển, phần lớn ung thư biểu mô tế bào đáy xảy ra sau 50 tuổi.
Tiền sử bản thân hoặc tiền sử gia đình có người mắc bệnh ung thư da
Nếu đã bị ung thư biểu mô tế bào đáy một hoặc nhiều lần bạn sẽ có nguy cơ bị tái lại. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh ung thư da, bạn có thể tăng nguy cơ phát triển ung thư biểu mô tế bào đáy.
Thuốc ức chế miễn dịch
Uống thuốc ức chế hệ thống miễn dịch, đặc biệt là sau phẫu thuật cấy ghép làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư da. Ung thư biểu mô tế bào đáy phát triển ở những người dùng thuốc ức chế miễn dịch có thể dễ tái phát hoặc lan sang các bộ phận khác của cơ thể.
Tiếp xúc với asen
Asen, một kim loại độc hại được tìm thấy rộng rãi trong môi trường, làm tăng nguy cơ ung thư biểu mô tế bào đáy và các bệnh ung thư khác. Mọi người đều có khả năng tiếp xúc với asen vì nó xảy ra tự nhiên trong đất, không khí và nước ngầm. Nhưng những người có thể tiếp xúc với asen ở mức cao hơn bao gồm nông dân, công nhân nhà máy lọc dầu và những người uống nước giếng bị ô nhiễm hoặc sống gần các nhà máy luyện kim.
Hội chứng di truyền gây ung thư da
Một số bệnh di truyền hiếm gặp thường dẫn đến ung thư biểu mô tế bào đáy. Hội chứng ung thư tế bào đáy Nevoid (hội chứng Gorlin-Goltz) gây ra nhiều ung thư biểu mô tế bào đáy, cũng như rối loạn da, xương, hệ thần kinh, mắt và tuyến nội tiết. Xeroderma sắc tố gây ra sự nhạy cảm cực độ với ánh sáng mặt trời và nguy cơ ung thư da cao vì những người mắc bệnh này có rất ít hoặc không có khả năng sửa chữa tổn thương của da gây ra từ tia cực tím.
Những biến đổi về gen
Gen P53
Ở những bệnh nhân có gen P53 không hoạt động, thì 50% số bệnh nhân này mắc ung thư da ở tuổi 30 và 90% mắc ung thư da ở tuổi 70.
Gen BRAF
Những đột biến của gen này trong quá trình phát triển cơ thể thường gây nên một số loại ung thư (có vai trò như oncogene) như u lympho không-Hodgkin, ung thư trực tràng, ung thư phổi, ung thư tuyến giáp và nhất là ung thư tế bào hắc tố ở da.
Triệu chứng
Ung thư biểu mô tế bào đáy thường phát triển trên các bộ phận tiếp xúc với ánh nắng mặt trời của cơ thể, đặc biệt là đầu và cổ của bạn. Ung thư da này xuất hiện ít hơn trên thân và chân và ung thư biểu mô tế bào đáy có thể – nhưng hiếm khi – xảy ra trên các bộ phận của cơ thể bạn thường được bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời như bộ phận sinh dục hoặc ngực.
Ung thư biểu mô tế bào đáy xuất hiện như một sự thay đổi trên da, chẳng hạn như sự tăng trưởng hoặc vết loét sẽ không lành. Những thay đổi trên da hoặc tổn thương, thường có một trong những đặc điểm sau:
- Một vết sưng màu trắng ngọc trai, màu da hoặc hồng mờ. Các mạch máu nhỏ thường được nhìn thấy. Ở những người có tông màu da tối hơn, tổn thương sẽ tối hơn nhưng vẫn hơi mờ. Loại ung thư biểu mô tế bào đáy phổ biến nhất, tổn thương này thường xuất hiện ở mặt, tai hoặc cổ. Các tổn thương có thể vỡ, chảy máu và đóng vảy.
- Một tổn thương màu nâu, đen hoặc xanh – hoặc một tổn thương có các đốm đen – với đường viền mờ, hơi nhô lên.
- Một mảng phẳng, có vảy, màu đỏ với một cạnh nổi là phổ biến hơn ở lưng hoặc ngực. Theo thời gian, những miếng vá này có thể phát triển khá lớn.
- Một tổn thương màu trắng, giống như sáp, không có sẹo, không có đường viền rõ ràng, được gọi là ung thư biểu mô tế bào đáy hình thái. Loại này ít phổ biến nhất. Tổn thương này rất dễ bị bỏ qua, nhưng nó có thể là dấu hiệu của một loại ung thư đặc biệt xâm lấn và làm biến dạng.
Các triệu chứng theo thương tổn trên da
Tổn thương u
Thường bắt đầu là khối u kích thước từ 1 đến vài cm, mật độ chắc, bóng, trên có giãn mạch. Thương tổn không ngứa, không đau, tiến triển chậm có thể có loét.
Tổn thương xơ hóa
Hay gặp ở vùng mũi hoặc trán, biểu hiện là thương tổn bằng phẳng với mặt da, đôi khi thành sẹo lõm, thâm nhiễm, trên có các mạch máu giãn, giới hạn không rõ ràng với da lành.
Tổn thương nông dạng Paget
Hay gặp ở thân mình. Thương tổn bằng phẳng với mặt da, giới hạn rõ, trên có vảy, tiến triển chậm.
Tổn thương loét
Tất các các loại tổn thương trên đây có thể gây loét lâu lành, trên có vảy tiết đen hoặc tổ chức hoại tử.
Tăng sắc tố
Hiện tượng tăng sắc tố rất thường gặp trong các tổn thương ung thư tế bào đáy. Thường có màu nâu đen rất dễ nhầm với hiện tượng tăng sắc tố trong ung thư tế bào hắc tố.
Khi nào đi khám bác sĩ?
Đặt lịch hẹn với bác sĩ nếu bạn quan sát những thay đổi về diện mạo của làn da. Chẳng hạn như sự tăng trưởng mới, sự thay đổi trong sự tăng trưởng trước đó hoặc vết loét tái phát.
Biến chứng
Biến chứng của ung thư biểu mô tế bào đáy có thể bao gồm:
- Nguy cơ tái phát. Ung thư tế bào đáy thường tái phát, ngay cả sau khi điều trị thành công.
- Tăng nguy cơ mắc các loại ung thư da khác. Tiền sử ung thư biểu mô tế bào đáy cũng có thể làm tăng cơ hội phát triển các loại ung thư da khác, chẳng hạn như ung thư biểu mô tế bào vảy.
- Ung thư lan ra ngoài da. Rất hiếm khi ung thư biểu mô tế bào đáy có thể lan rộng (di căn) đến các hạch bạch huyết gần đó và các khu vực khác của cơ thể, chẳng hạn như xương và phổi.
Các biện pháp chẩn đoán bệnh ung thư biểu mô tế bào đáy
Chẩn đoán xác định ung thư biểu mô tế bào đáy chủ yếu dựa vào
Triệu chứng lâm sàng
- Tổn thương ở người có tuổi, biểu hiện là các u chắc, bóng, trên có giãn mạch hoặc tổn thương nổi gờ cao, bóng và hình ảnh “hạt ngọc trai”.
- Vùng da hở.
- Không ngứa, không đau.
- Tiến triển chậm, xâm lấn tổ chức xung quanh có thể loét, dễ chảy máu.
Xét nghiệm mô bệnh học
Được tiến hành cho tất cả các bệnh nhân. Xác định các tế bào ác tính: bào tương bắt màu kiềm, nhân quái, nhân chia. Tập trung thành khối, xung quanh được bao quanh tổ chức xơ, phá vỡ cấu trúc của thượng bì và màng đáy. Mô bệnh học giúp xác định mức độ biệt hóa, mức độ xâm lấn xuống trung bì.
Chẩn đoán thể lâm sàng
Thể u
Là thể hay gặp nhất, chủ yếu gặp ở vùng đầu, cổ và nửa trên lưng.
Biểu hiện lâm sàng thường bắt đầu là u kích thước từ 1 đến vài cm, mật độ chắc, trên có giãn mạch, không ngứa, không đau, tiến triển chậm lan ra xung quanh, có thể có thâm nhiễm, loét, dễ chảy máu, đóng vảy tiết đen, bờ nổi cao với các sẩn bóng, chắc.
Thể nông
Tổn thương dát hoặc sẩn màu hồng hoặc đỏ nâu, có vảy da, trung tâm tổn thương thường lành, bờ hơi nổi cao giống như sợi chỉ, vị trí thường gặp ở vùng thân và ít có xu hướng xâm lấn.
Thể xơ
Thường gặp ở vùng mũi hoặc trán. Biểu hiện là thương tổn bằng phẳng với mặt da đôi khi thành sẹo lõm, thâm nhiễm, trên có các mạch máu giãn, giới hạn không rõ ràng với da lành. Thể này có tỉ lệ tái phát rất cao sau điều trị.
Thể loét
Thể loét rất thường gặp. Tình trạng loét trong ung thư tế bào đáy không phụ thuộc vào kích thước khối u. Loét thường ở giữa tổn thương, bờ không đều, nham nhở, đáy bẩn, trên có vảy tiết màu nâu đen và dễ chảy máu. Vết loét thường rất lâu lành, có thể tiến triển thành sẹo gây co kéo đôi khi làm biến dạng các hốc tự nhiên như miệng mũi mắt.
Thể tăng sắc tố
Thể tăng sắc tố cũng rất thường gặp. Đôi khi rất khó chẩn đoán với ung thư tế bào hắc tố. Trong ung thư tế bào đáy thường có màu đen đồng nhất xen kẽ với các vảy tiết màu đen hoặc các u nhỏ giống hạt ngọc trai.
Các biện pháp điều trị bệnh ung thư biểu mô tế bào đáy
Nguyên tắc điều trị
- Loại bỏ triệt để tổ chức ung thư.
- Điều trị phủ tổn khuyết, đảm bảo chức năng và thẩm mỹ sau khi cắt bỏ thương tổn u.
Điều trị cụ thể
Một số phương pháp điều trị ung thư tế bào đáy đem lại hiệu quả cao. Việc lựa chọn phương pháp điều trị nào là tốt nhất tùy thuộc vào loại, vị trí và kích thước của bệnh ung thư, cũng như sở thích và khả năng để thực hiện các lần tái khám. Lựa chọn điều trị cũng có thể phụ thuộc vào việc đây là ung thư biểu mô tế bào đáy lần đầu hay tái phát.
Loại bỏ tổ chức ung thư
Có nhiều phương pháp khác nhau để loại bỏ tổ chức ung thư tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của từng bệnh nhân và điều kiện trang thiết bị.
Phẫu thuật cắt bỏ rộng thương tổn
Đây là biện pháp được chỉ định nhiều nhất, đường rạch da cách bờ tổn thương từ 0,3 – 0,5 cm.
Phẫu thuật Mohs
Là phương pháp điều trị ung thư da cho kết quả tốt. Tổ chức u được cắt bỏ từng lớp và được kiểm tra bằng kính hiển vi. Những vị trí còn tế bào ung thư sẽ được tiếp tục cắt bỏ cho đến tổ chức da lành. Kỹ thuật đã tạo ra được bước đột phá trong điều trị ung thư da, giúp cho bác sĩ xác định ngay được việc loại bỏ hết tổ chức ung thư trong quá trình phẫu thuật, tiết kiệm được tổ chức da lành xung quanh và giảm tối đa mức độ tái phát của bệnh. Tuy nhiên, phẫu thuật Mohs đòi hỏi các trang thiết bị hiện đại. Bệnh nhân phải trải qua nhiều lần phẫu thuật, tốn kém về thời gian và kinh phí. Đây thường là một điều trị hiệu quả cho ung thư biểu mô tế bào đáy tái phát, một tổn thương trên khuôn mặt của bạn và các tổn thương lớn, sâu, phát triển nhanh hoặc hình thái. Đối với ung thư xâm lấn, thủ tục này có thể được theo sau bằng xạ trị.
Ngoài ra còn có thể áp dụng các biện pháp điều trị khác như phẫu thuật lạnh (Cryosurgery), bốc bay tổ chức bằng laser CO2, tia xạ, quang tuyến liệu pháp, hoặc dùng quang hóa trị liệu (photochemotherapy). Các biện pháp này thường được chỉ định trong các trường hợp bệnh nhân có tuổi, thể trạng kém, mắc một số bệnh mạn tính không có chỉ định phẫu thuật cắt bỏ thương tổn.
Phẫu thuật tạo hình khuyết tổ chức
Phẫu thuật tạo hình phủ tổn khuyết sử dụng các vạt da tại chỗ hoặc từ xa, ghép da dày toàn bộ hay ghép da xẻ đôi.
Lành sẹo tự nhiên
Trường hợp thương tổn nhỏ ở một số vị trí đặc biệt như ở mũi, góc mắt… hoặc thể trạng bệnh nhân quá yếu không thể phẫu thuật tạo hình khuyết tổ chức, sau khi cắt bỏ tổ chức ung thư, tiến hành thay băng hàng ngày để tổn khuyết lên tồ chức hạt và tự lành sẹo.
Thuốc
Các loại thuốc được sử dụng để điều trị ung thư biểu mô tế bào đáy bao gồm:
Điều trị tại chỗ
Ung thư biểu mô tế bào đáy là bề mặt và không lan rộng ra ngoài da có thể được điều trị bằng kem hoặc thuốc mỡ. Các thuốc imiquimod (Aldara) và fluorouracil (Efudex, Fluoroplex, những loại khác) được sử dụng trong vài tuần để điều trị ung thư biểu mô tế bào đáy có nguy cơ thấp như vậy.
Thuốc trị ung thư tiến triển
Ung thư biểu mô tế bào đáy lan sang các khu vực khác của cơ thể (di căn) có thể được điều trị bằng vismodegib (Erivedge) hoặc sonidegib (Odomzo). Những loại thuốc này cũng có thể là một lựa chọn cho những người bị ung thư không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Những loại thuốc này có thể ngăn chặn các tín hiệu phân tử cho phép ung thư biểu mô tế bào đáy tiếp tục phát triển.
Phòng ngừa ung thư biểu mô tế bào đáy
Để giảm nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào đáy, bạn có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:
Tránh ánh nắng mặt trời vào giữa ngày
Ở nhiều nơi, ánh nắng mặt trời mạnh nhất trong khoảng 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Lên lịch cho các hoạt động ngoài trời vào những thời điểm khác trong ngày, ngay cả trong mùa đông hoặc khi trời nhiều mây.
Bôi kem chống nắng quanh năm
Sử dụng kem chống nắng phổ rộng với SPF ít nhất là 30, ngay cả trong những ngày nhiều mây. Thoa kem chống nắng một lượng vừa đủ, và bôi lại sau mỗi hai giờ – hoặc thường xuyên hơn nếu bạn đang bơi hoặc đổ mồ hôi.
Mặc quần áo bảo hộ
Che phủ làn da của bạn bằng quần áo dệt tối màu, che kín cánh tay và chân của bạn, và một chiếc mũ rộng vành, mang lại sự bảo vệ nhiều hơn so với mũ lưỡi trai. Đừng quên kính râm. Hãy tìm những loại chặn cả hai loại bức xạ UV – tia UVA và UVB.
Nhận biết một số thuốc làm da nhạy cảm với ánh sáng mặt trời
Một số thuốc thông thường và thuốc không kê toa, làm cho làn da nhạy cảm với ánh sáng mặt trời. Chúng bao gồm thuốc kháng sinh, một số thuốc điều trị cholesterol, cao huyết áp và thuốc tiểu đường, ibuprofen và thuốc trị mụn isotretinoin. Hỏi dược sĩ về các tác dụng phụ của bất kỳ loại thuốc nào mà bạn đang dùng.
Tránh giường tắm nắng
Giường tắm nắng nhuộm da phát ra tia UV và có thể làm tăng nguy cơ ung thư da.
Kiểm tra da của bạn thường xuyên và báo cáo thay đổi với bác sĩ của bạn
Kiểm tra da của bạn thường xuyên để phát hiện tổn thương mới hoặc thay đổi trong các nốt ruồi, tàn nhang, vết sưng và vết bớt hiện có. Với sự trợ giúp của gương, kiểm tra khuôn mặt, cổ, tai và da đầu của bạn.
Kiểm tra ngực và thân dưới, mặt dưới của cánh tay và bàn tay của bạn
Kiểm tra cả mặt trước và mặt sau của chân và bàn chân của bạn, bao gồm cả gót chân và khoảng trống giữa các ngón chân. Cũng kiểm tra khu vực sinh dục và giữa mông.
Nếu đã bị ung thư da, bạn có nguy cơ mắc bệnh ung thư thứ hai
Nói chuyện với bác sĩ của bạn về tần suất bạn nên được kiểm tra tái phát. Khám định kỳ 1 – 2 lần/năm để phát hiện tình trạng tái phát hoặc các tổn thương ung thư mới.
