Táo bón: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa

Táo bón là tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. Táo bón có nghĩa là bạn không đi đại tiện thường xuyên hoặc thời gian đi đại tiện kéo dài.

Táo bón cũng có thể làm cho phân của bạn cứng và vón cục, cũng như có kích thước lớn hoặc nhỏ bất thường.

Mức độ nghiêm trọng của táo bón thay đổi từ người này sang người khác. Nhiều người chỉ bị táo bón trong một thời gian ngắn, nhưng đối với những người khác, táo bón có thể là tình trạng lâu dài (mãn tính) gây đau và khó chịu đáng kể và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Tổng quan về táo bón

Nguyên nhân gây táo bón?

Rất khó để xác định chính xác nguyên nhân gây táo bón. Tuy nhiên, có một số yếu tố gây ra táo bón, bao gồm:

• Không ăn đủ chất xơ, như trái cây, rau và ngũ cốc
• Thay đổi thói quen hoặc lối sống của bạn, chẳng hạn như thay đổi thói quen ăn uống
• Không đi đại tiện ngay lúc cần đi
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc
• Không uống đủ nước
• Lo lắng  hoặc  trầm cảm

Ở trẻ em, chế độ ăn uống kém, sợ sử dụng nhà vệ sinh và các vấn đề về cách dùng nhà vệ sinh đều có thể dẫn đến táo bón.

Ai bị ảnh hưởng bởi táo bón?

Táo bón có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn. Người ta ước tính rằng cứ 1 trong 7 người lớn và 1 trong số 3 trẻ em ở Anh bị táo bón bất cứ lúc nào.

Tình trạng này ảnh hưởng đến phụ nữ gấp đôi so với nam giới và cũng phổ biến hơn ở người lớn tuổi và trong khi mang thai.

Khi nào cần đi gặp bác sĩ?

Bạn có thể tự điều trị táo bón bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và lối sống đơn giản. Nếu những thay đổi này không có ích và vấn đề vẫn tiếp tục, bạn sẽ cần gặp bác sĩ.

Trao đổi với bác sĩ nếu bạn nghĩ con bạn có thể bị táo bón.

Điều trị táo bón

Thay đổi chế độ ăn uống và lối sống thường được khuyến cáo là điều trị đầu tiên cho táo bón.

Điều này bao gồm tăng dần lượng chất xơ hàng ngày của bạn, đảm bảo bạn uống nhiều nước và cố gắng tập thể dục nhiều hơn.

Nếu những cách này không hiệu quả, bác sĩ của bạn có thể kê toa uống thuốc nhuận tràng có thể giúp bạn làm cải thiện triệu chứng.

Điều trị táo bón có hiệu quả, mặc dù trong một số trường hợp có thể mất vài tháng trước khi hoạt động sinh lý ruột thông thường được thiết lập lại.

Ngăn ngừa táo bón

Thực hiện thay đổi chế độ ăn uống và lối sống được đề cập ở trên cũng có thể giúp giảm nguy cơ phát triển táo bón ngay từ đầu.

Cho bản thân đủ thời gian và sự riêng tư để đi đại tiện thoải mái cũng có thể giúp ích và bạn nên đi đại tiện ngay khi cảm thấy cần phải đi.

Biến chứng của táo bón

Đối với hầu hết mọi người, táo bón hiếm khi gây ra các biến chứng nhưng những người bị táo bón lâu dài có thể gặp biến chứng sau đây:

• Bệnh trĩ
• Vón phân (nơi phân khô, cứng trong trực tràng)
• Đại tiện không tự chủ (rò rỉ phân lỏng)

Triệu chứng đi kèm với táo bón

Khi bạn bị táo bón, việc đi đại tiện trở nên khó khăn và khoảng cách giữa các lần đi đại tiện kéo dài hơn bình thường.

Thói quen đi cầu bình thường khác nhau giữa mọi người. Một số người đi vệ sinh nhiều hơn một lần một ngày, trong khi những người khác chỉ có thể đi 2-3 ngày/lần. Tương tự, một số trẻ sơ sinh đi đại tiện nhiều lần trong ngày, trong khi những trẻ khác đi 1-2 lần/ ngày.

Nếu bạn hoặc con bạn đi đại tiện ít hơn bình thường, đó có thể là dấu hiệu của táo bón. Táo bón có thể được xác định khi giảm số lần đi ngoài, đau, khó khăn khi đi ngoài, đi ngoài không trọn vẹn, hoặc phân nhỏ hoặc cứng. Trong số các triệu chứng này, dựa vào số lần đi ngoài là dễ xác định nhất. Trong y học, táo bón thường được định nghĩa là dưới 3 lần đi ngoài mỗi tuần.

Tuy nhiên, táo bón cũng được xác định ở những người đi nhiều lần trong ngày, nhưng phân nhỏ hoặc cứng.

Việc đi đại tiện cũng có thể khó khăn hơn và bạn có thể cảm thấy không thể làm trống ruột hoàn toàn. Phân của bạn có thể xuất hiện trong tình trạng khô, cứng và vón cục, cũng như lớn hoặc nhỏ bất thường.

Các triệu chứng khác đi kèm với táo bón

• Đau bụng
• Cảm thấy khó chịu
• Có máu trong phân hoặc chảy máu sau khi đi đại tiện;
• Sau khi đại tiện xong vẫn còn cảm giác muốn đại tiện.
• Mệt mỏi
• Ăn mất ngon

Các biểu hiện của táo bón kéo dài

• Táo bón trên 12 tuần/năm trước đó, mặc dù có thể không liên tục.
• Biểu hiện rõ rệt nhất là tần số đi ngoài ít hơn 3 lần/ tuần và giảm tùy theo mức độ nghiêm trọng của táo bón. Mỗi lần đi ngoài rất khó khăn, phải rặn nhiều và đặc biệt là phải vận động các cơ bụng và cơ hoành nhiều. Tình trạng này kéo dài trong thời gian từ vài tháng đến vài năm (ở những người táo bón mạn tính).
• Phân rắn, lổn nhổn thành từng cục giống như cục phân dê. Thậm chí mỗi lần đi ngoài phải có sự hỗ trợ từ bên ngoài.
• Có thể có tình trạng đi ngoài ra máu tươi trước hoặc sau khi ra phân do do khi rặn quá mức dẫn đến niêm mạc hậu môn bị xây xát. Ngoài máu ra, phân có thể lẫn thêm cả chất nhầy.
• Táo bón kéo dài lâu ngày sẽ dẫn đến hậu môn liên tục bị tổn thương, dễ dàng dẫn đến trĩ nội, trĩ ngoại hay những bệnh trực tràng khác khó chữa trị.
• Đau bụng với nhiều mức độ khác nhau, có trường hợp đau bụng dữ dội, kèm theo chướng hơi, đầy bụng.
• Bạn luôn có cảm giác phải tác động từ bên ngoài để giúp đi đại tiện dễ dàng hơn. Do đó sẽ thường xoa bụng hoặc ấn nhẹ vào bụng mỗi lần đi ngoài.

Táo bón ở trẻ em

Do nhu động ruột không thường xuyên hoặc không đều, trẻ bị táo bón cũng có thể có bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

• Ăn mất ngon
• Thiếu năng lượng
• Cáu kỉnh, tức giận hoặc không vui
• Trung tiện và phân có mùi hôi
• Đau bụng và khó chịu
• Cảm thấy mệt mỏi.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Bạn có thể tự điều trị táo bón bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và lối sống đơn giản. Tuy nhiên, bạn nên gặp bác sĩ gia đình nếu những thay đổi này không có ích.

Bạn cũng nên gặp bác sĩ để được tư vấn nếu bạn nhận thấy xuất hiện chảy máu trực tràng, giảm cân không giải thích được hoặc mệt mỏi kéo dài.

Đưa con bạn đi khám bác sĩ nếu bạn nghĩ rằng chúng bị táo bón. Thuốc nhuận tràng thường được khuyên dùng cho trẻ em bên cạnh thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.

Nguyên nhân gây táo bón

Táo bón thường xảy ra khi phân vẫn còn trong ruột kết (ruột già) quá lâu và ruột kết hấp thụ quá nhiều nước từ phân, khiến chúng trở nên cứng và khô.

Hầu hết các trường hợp táo bón không gây ra bởi một tình trạng cụ thể và có thể khó xác định nguyên nhân chính xác. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể làm tăng khả năng bị táo bón, bao gồm:

• Không ăn đủ chất xơ, như trái cây, rau và ngũ cốc
• Thay đổi thói quen hoặc lối sống của bạn, chẳng hạn như thay đổi thói quen ăn uống
• Thiếu sự riêng tư khi đi vệ sinh
• Không đi đại tiện ngay lúc cần đi
• Ngồi quá lâu hoặc không tập thể dục
• Không uống đủ nước
• Sốt
• Thiếu cân hoặc thừa cân
• Lo lắng hoặc trầm cảm
• Có vấn đề tâm thần, chẳng hạn như những vấn đề do lạm dụng tình dục, bạo lực hoặc chấn thương

Thuốc

Táo bón đôi khi có thể là tác dụng phụ của thuốc bạn đang dùng. Các loại thuốc phổ biến có thể gây táo bón bao gồm:

• Thuốc kháng axit chứa nhôm (thuốc trị chứng khó tiêu )
• Thuốc chống trầm cảm
• Thuốc chống động kinh (thuốc điều trị động kinh )
• Thuốc chống loạn thần (thuốc để điều trị  tâm thần phân liệt và các tình trạng sức khỏe tâm thần khác)
• Bổ sung canxi
• Thuốc giảm đau gây nghiện, như codein và morphin
• Thuốc lợi tiểu
• Bổ sung sắt

Nếu táo bón là do thuốc, tình trạng thường sẽ giảm bớt khi bạn ngừng dùng thuốc. Tuy nhiên, bạn không nên ngừng dùng bất kỳ loại thuốc đang dùng trừ khi đã tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị.

Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn bị táo bón do thuốc. Họ có thể kê toa sử dụng thuốc thay thế không gây táo bón.

Mang thai

Cứ 5 phụ nữ thì có khoảng 2 người bị táo bón khi mang thai. Táo bón có xu hướng bắt đầu sớm khi nồng độ progesterone tăng. Táo bón thường gặp vào 3 tháng đầu cũng như 3 tháng cuối khi mang thai. Đây là một trong những triệu chứng mang thai gây khó chịu nhất.

Táo bón xảy ra trong thai kỳ vì cơ thể bà bầu sản xuất nhiều hormone nữ progesterone, hoạt động như một chất làm giãn cơ. Ruột thường di chuyển phân và chất thải ra hậu môn bằng một quá trình được gọi là nhu động. Đây là khi các cơ lót ruột co lại và giãn ra trong một chuyển động gợn sóng, giống như sóng. Sự gia tăng progesterone làm cho cơ ruột khó co bóp hơn, khiến việc di chuyển các sản phẩm thải dọc theo ruột khó khăn hơn.

Khi mới có thai, các hormone thai kỳ tiết ra nhiều, đặc biệt là progesterone gây cản trở tới hoạt động của cơ quan tiêu hóa, cụ thể là nó làm cho nhu động đường ruột kém co bóp hơn, khiến việc đẩy chất thải ra ngoài trở nên khó khăn hơn.

Ngoài ra, khi mới mang thai, mẹ bầu nào cũng cẩn thận hơn, hạn chế đi lại, cơ thể không được vận động cũng làm cho táo bón trở lên nghiêm trọng.

Một số mẹ bầu còn bị ốm nghén “quấy rầy” không ăn uống được nhiều hoặc chỉ ăn được một vài món khiến lượng chất xơ hấp thụ vào cơ thể quá ít, không đủ để nhu động ruột di chuyển chất thải.

Một lý do nữa là trong thời gian này, phụ nữ mang thai hay uống bổ sung sắt và canxi – để hấp thu hai loại thuốc bổ này, cơ thể mẹ cần một lượng lớn nước, trong khi đó, một phần của sắt và canxi không được hấp thu mà bị thải ra ngoài, tạo ra một “gánh nặng” đối với đường tiêu hóa.

Ngoài ra các nguyên nhân sau cũng góp phần làm mẹ bầu hay bị táo bón:

• Thay đổi trong vận động, chế độ ăn uống và buồn nôn. Lượng nước tuần hoàn trong cơ thể giảm cũng ảnh hưởng đến tiêu hóa.
• Trọng lượng của thai nhi trong tử cung, đè lên ruột và tác động của việc này lên các khoảng trống trong bụng khiến chuyển động trong ruột trở nên khó khăn hơn.
• Hoạt động của ruột non bị suy yếu. Điều này ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi thức ăn từ dạ dày, dọc theo ruột non và đi vào ruột già.
• Một số thực phẩm có xu hướng làm trầm trọng thêm táo bón như sữa, thực phẩm từ sữa, phô mai và quá nhiều thịt đỏ. Thức ăn đậm đặc protein có thể khó tiêu hóa hơn so với thức ăn thực vật giàu chất xơ và ngũ cốc.
• Táo bón khi mang thai cũng thường gặp ở những phụ nữ bị phụ thuộc vào thuốc nhuận tràng để đi vệ sinh, hoặc những người đã từng lạm dụng thuốc nhuận tràng trong quá khứ.
• Bỏ qua các dấu hiệu cần phải đi vào nhà vệ sinh. Nhịn đi vệ sinh, không đi ngay khi có nhu cầu hoặc bỏ qua các tín hiệu của cơ thể… đều có thể dẫn đến táo bón.

Nếu bạn đang mang thai, có nhiều cách để điều trị táo bón một cách an toàn mà không gây hại cho bạn hoặc em bé.

Điều kiện khác

Trong những trường hợp hiếm gặp, táo bón có thể là dấu hiệu của một tình trạng tiềm ẩn, chẳng hạn như:

• Hội chứng ruột kích thích (IBS)
• Bệnh tiểu đường
• Tăng calci máu
• tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp)
• Loạn dưỡng cơ – một tình trạng di truyền gây teo dần cơ
• Bệnh đa xơ cứng  – một tình trạng ảnh hưởng đến hệ thần kinh
• Bệnh Parkinson  – nơi một phần não bộ bị tổn thương dần dần, ảnh hưởng đến sự phối hợp của các chuyển động cơ thể
• Chấn thương liên quan tới tủy sống
• Vết nứt hậu môn – một vết rách nhỏ hoặc vết loét ở da ngay bên trong hậu môn
• Bệnh viêm ruột – một tình trạng khiến ruột bị viêm (bị kích thích và sưng)
• Ung thư ruột

Trẻ sơ sinh và trẻ em

Táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ em là khá phổ biến. Người ta ước tính rằng cứ 3 trẻ em ở Anh thì có tới 1 trẻ bị táo bón. Chế độ ăn uống kém, sợ sử dụng nhà vệ sinh và điều kiện nhà vệ sinh chưa tốt đều có thể nguyên nhân.

Ăn uống

Trẻ ăn quá nhiều có nhiều khả năng bị táo bón, cũng như những trẻ không uống đủ nước. Trẻ uống quá nhiều sữa cũng dễ bị táo bón. Như với người lớn, điều rất quan trọng là con bạn cần có đủ chất xơ trong chế độ ăn uống.

Huấn luyện vệ sinh

Điều quan trọng là bạn không làm cho con bạn cảm thấy căng thẳng hoặc áp lực về việc sử dụng nhà vệ sinh. Điều quan trọng nữa là hãy để con bạn tự thử mọi thứ (khi thích hợp). Thường xuyên can thiệp khi trẻ đang sử dụng nhà vệ sinh có thể khiến trẻ cảm thấy lo lắng và có thể góp phần gây táo bón.

Thói quen đi vệ sinh

Một số trẻ có thể cảm thấy căng thẳng hoặc lo lắng về việc sử dụng nhà vệ sinh. Trẻ có thể có một nỗi ám ảnh về việc sử dụng nhà vệ sinh hoặc trẻ cảm thấy không thể sử dụng nhà vệ sinh ở trường.

Nỗi sợ hãi này có thể là kết quả của việc con bạn trải qua cơn đau khi đi đại tiện. Điều này có thể dẫn đến thói quen đi cầu kém, nơi trẻ em bỏ qua sự thôi thúc đi đại tiện vì sợ trải qua đau đớn và khó chịu. Tuy nhiên, nếu trẻ làm điều này, tình trạng của trẻ sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn.

Trẻ bị táo bón do lạm dụng thuốc

Trẻ em thường có nhiều chứng triệu chứng phải điều trị bằng thuốc như còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu máu, viêm đường hô hấp… Việc sử dụng một lượng thuốc khác nhau, lượng dùng nhiều trong thời gian dài cũng gây táo bón ở trẻ em

Trẻ gặp một số chứng triệu chứng cần điều trị bằng phẫu thuật như tắc nghẽn đường ruột, triệu chứng phình đại tràng bẩm sinh; Suy giáp (hormone tuyến giáp thấp) hoặc ngộ độc Botulism (Đây là tình trạng trẻ dị ứng với mật ong bẩm sinh).

Điều kiện khác

Trong những trường hợp hiếm gặp, táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ em có thể là dấu hiệu của một tình trạng tiềm ẩn, chẳng hạn như:

• Bệnh Hirschsprung – ảnh hưởng đến ruột, gây khó khăn khi đi đại tiện
• Dị tật hậu môn trực tràng – nơi hậu môn và trực tràng của em bé không hình thành đúng cách
• Bất thường tủy sống – bao gồm các tình trạng hiếm gặp như tật nứt đốt sống và bại não
• Xơ nang – một tình trạng di truyền khiến cơ thể sản xuất nhiều chất nhầy dày và dính, có thể dẫn đến táo bón.

Chẩn đoán táo bón

Táo bón là một tình trạng rất phổ biến. Bác sĩ của bạn thường sẽ không cần phải thực hiện bất kỳ xét nghiệm nào, nhưng sẽ xác nhận chẩn đoán dựa trên các triệu chứng và tiền sử bệnh của bạn.

Bác sĩ sẽ hỏi bạn một số câu hỏi về thói quen đại tiện của bạn. Đừng cảm thấy xấu hổ khi thảo luận điều này với bác sĩ của bạn. Điều quan trọng là bác sĩ biết được tất cả các triệu chứng của bạn để bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác.

Bác sĩ của bạn cũng có thể đặt câu hỏi về chế độ ăn uống, thói quen tập thể dục của bạn và liệu có bất kỳ thay đổi gần đây đối với thói quen của bạn.

Các bác sĩ xác định táo bón theo một số cách:

• Đại tiện it hơn 3 lần một tuần
• Khó đi ngoài trong ít nhất 1/4 số lần đi vệ sinh
• Phân nhỏ, lổn nhổn hoặc cứng trong ít nhất 1/4 số lần đi vệ sinh
• Cảm giác đi tiểu không trọn vẹn trong ít nhất 1/4 số lần đi vệ sinh
• Cảm giác tắc nghẽn hậu môn hậu trong ít nhất 1/4 số lần đi vệ sinh
• Dùng tay hoặc can thiệp y tế trong ít nhất 1/4 số lần đi vệ sinh

Kiểm tra thể chất

Nếu bác sĩ của bạn nghĩ rằng bạn có thể bị vón phân, bác sĩ có thể tiến hành kiểm tra thể chất. Xem các biến chứng của táo bón để biết thêm thông tin về tình trạng này.

Một cuộc kiểm tra sẽ bắt đầu với việc bạn nằm ngửa, bác sĩ sẽ khám bụng của bạn. Sau đó, bạn sẽ nằm nghiêng về một phía trong khi bác sĩ tiến hành kiểm tra trực tràng bằng ngón tay đã được bôi trơn. Bác sĩ sẽ kiểm tra thăm khám trực tràng.

Kiểm tra thêm

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng nghiêm trọng, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm sâu hơn, chẳng hạn như xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm kiểm tra chức năng tuyến giáp, để chẩn đoán hoặc loại trừ các tình trạng khác.

Các xét nghiệm khác bác sĩ có thể chỉ định bao gồm:

• Chụp X-quang bụng – sử dụng bức xạ tia X để tạo ra hình ảnh bên trong bụng của bạn
• Soi trực tràng để kiểm tra các vấn đề như trĩ hay nứt trực tràng, tìm phân ở trong trực tràng và độ đặc của phân và kiểm tra có máu trong phân hay không.
• Nếu phân chứa máu, bạn cần được nội soi đại trực tràng. Khi nội soi, bác sĩ sẽ sử dụng một ống nhỏ gắn với một dụng cụ có đèn để quan sát trực tràng.

Khi tăng nguy cơ ung thư ruột ở người lớn tuổi, bác sĩ cũng có thể yêu cầu các xét nghiệm để loại trừ chẩn đoán ung thư, bao gồm chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc nội soi.

Điều trị táo bón

Điều trị táo bón tùy thuộc vào nguyên nhân, thời gian bạn mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng.

Trong nhiều trường hợp, có thể làm giảm các triệu chứng bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.

Các phương pháp điều trị táo bón khác nhau được nêu dưới đây:

Tư vấn lối sống

Thay đổi chế độ ăn uống và lối sống thường được khuyến cáo là điều trị đầu tiên cho táo bón. Trong nhiều trường hợp, điều này sẽ cải thiện tình trạng mà không cần dùng thuốc.

Một số phương pháp tự giúp điều trị táo bón được liệt kê dưới đây:

Duy trì thói quen ăn uống lành mạnh

Ăn đủ bữa, đủ chất, ăn đúng giờ, không làm việc khác khi đang ăn. Ăn các thực phẩm tốt cho hoạt động của bộ máy tiêu hóa gồm tất cả các loại rau và trái cây tươi. Đặc biệt trong đó:

• Trái cây: Mâm xôi, kiwi, táo, chuối, nho, mơ, vv
• Rau: Các loại rau có lá xanh như rau cải xoăn, cải bó xôi
• Các loại củ: Khoai lang, cà rốt, vv
• Ăn thực phẩm tươi sống, ngũ cốc nguyên hạt, bánh mì, gạo nâu, mì, đậu lăng.

Ăn nhiều sữa chua

Trong sữa chua có chứa vi khuẩn Probiotic – một loại vi khuẩn tốt, có lợi cho sức khỏe, sống trong đường tiêu hóa. Vi khuẩn này giúp cho thức ăn được tiêu hóa một cách nhanh chóng và giúp tăng cường hoạt động của hệ tiêu hóa.

Tránh ăn những thức ăn dễ gây ra táo bón

Bánh mì trắng và những thực phẩm từ ngô rất dễ bị táo bón. Nên hạn chế những thức ăn này.

Uống đủ nước mỗi ngày

Uống đủ nước là một thói quen cực kì tốt và đem lại cho bạn vô vàn những lợi ích về sức khỏe. Ghi nhớ việc uống đủ nước mỗi ngày, ít nhất là uống 1,5 lít -2 lít nước trở lên

Tránh một số loại đồ uống và chất kích thích

Các loại đồ uống lợi tiểu như trà, cà phê, coca, chất cồn có thể gây ra tình trạng khử nước của cơ thể, làm chứng táo bón thêm nặng.

Vận động cơ thể

Luyện tập tích cực, vận động cơ thể thường xuyên giúp ngăn ngừa hiện tượng táo bón rất tốt. Lựa chọn các môn thể thao phù hợp với thể trạng, sở thích, không ngồi quá lâu một chỗ mà hãy đứng dậy để vận động cho một cơ thể khỏe mạnh và dẻo dai.

Rèn luyện thói quen đi đại tiện đều đặn

• Đừng ngại đi ngoài hay nhịn đi ngoài khi có dấu hiệu muốn đi vệ sinh để dẫn đến tình trạng táo bón kéo dài. Cố gắng đi nhà vệ sinh vào buổi sáng hoặc khoảng 30 phút sau bữa ăn, vì đây là thời điểm dễ dàng đi vệ sinh.
• Sử dụng vòi hòa sen, vặn nước ấm với áp lực nhỏ để xả nước vào hậu môn (điều này có tác dụng làm mềm phân và giảm đau ở hậu môn)
• Khi đi vệ sinh nên giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng và ngồi quá lâu. Không cố sức rặn nếu cảm thấy khối phân rắn chắc, không đẩy được ra ngoài, nếu có sức rặn có thể làm rách vùng niêm mạc hậu môn, gây hiện tượng đi ngoài ra máu , đau hậu môn trực tràng,…
• Tư thế ngồi đúng khi đi vệ sinh: Có 2 cách đi vệ sinh chính là ngồi xổm và ngồi bệt. Tư thế ngồi xổm là tư thế ngồi vệ sinh tốt nhất, bởi khi ở tư thế này đường ống hậu môn sẽ ở một tư thế thẳng, nhờ đó mà phân được đẩy ra dễ dàng và tự nhiên hơn, bạn cũng không tốn nhiều sức để rặn phân ra ngoài. Nếu ngồi bệt nên kê một ghế cao tầm 20cm ở chân để nâng cao chân, gấp đùi vào bụng sẽ giúp việc đi vệ sinh dễ dàng hơn
• Nếu thuốc bạn đang dùng có thể gây táo bón, bác sĩ của bạn có thể kê đơn thay thế.

Đọc về  việc ngăn ngừa táo bón để biết thêm cách thay đổi chế độ ăn uống và lối sống của bạn.

Bác sĩ của bạn có thể kê toa thuốc nhuận tràng đường uống nếu thay đổi chế độ ăn uống và lối sống không giúp ích gì.

Thuốc nhuận tràng

Thuốc nhuận tràng là một loại thuốc giúp bạn đại tiện dễ hơn. Có một số loại thuốc nhuận tràng khác nhau và mỗi loại có tác dụng khác nhau đối với hệ tiêu hóa của bạn.

Không nên tự ý sử dụng thuốc nhuận tràng nếu chưa có sự đồng ý của bác sĩ. Việc sử dụng thuốc nhuận tràng để chữa táo bón có thể gây lệ thuộc vào thuốc, thuốc làm giảm táo bón nhưng cũng làm cho bệnh nhân không có cảm giác muốn đi vệ sinh trong nhiều ngày, việc dừng thuốc có thể làm tình trạng táo bón quay trở lại.

Chỉ dùng thuốc nhuận tràng khi việc thay đổi chế độ ăn, lối sống thất bại. Khi uống thuốc nhuận tràng để điều trị táo bón cần uống nhiều nước. Điều này giúp tăng hiệu quả của thuốc đồng thời tránh tình trạng mất nước khiến táo bón nặng thêm.

Thuốc nhuận tràng cơ học

Bác sĩ gia đình của bạn thường sẽ bắt đầu cho bạn dùng thuốc nhuận tràng cơ học. Đây là nhóm thuốc được đánh giá là an toàn bởi chỉ tác động tại chỗ, bao gồm một số loại thuốc như: Cellulose (methylcellulose), gomme sterculia, hemicellulose, agar-agar, vv. Đặc điểm của nhóm thuốc này là hòa tan trong nước, không hấp thu trong ruột. Chúng giúp hấp thu nước vào khối phân, làm mềm phân và tăng khối lượng phân. Thuốc sẽ có tác dụng sau 1-3 ngày, kể từ khi uống.

Lưu ý khi sử dụng:

• Thuốc nhuận tràng cơ học có thể cản trở hấp thu một số chất
• Do thời gian tác dụng chậm, thuốc chỉ được sử dụng để dự phòng và điều trị táo bón mãn tính
• Thuốc có thể gây đầy bụng và đầy hơi ở một số người.

Thuốc nhuận tràng thẩm thấu

Nếu phân của bạn vẫn cứng sau khi bạn dùng thuốc nhuận tràng cơ học, bác sĩ của bạn có thể kê toa thuốc nhuận tràng thẩm thấu thay thế. Thuốc nhuận tràng thẩm thấu làm tăng lượng chất lỏng trong ruột của bạn. Điều này làm mềm phân của bạn và kích thích cơ thể bạn đào thải chúng.

Thuốc nhuận tràng thẩm thấu thường được kê đơn bao gồm lactulose và macrogols. Như với thuốc nhuận tràng cơ học, hãy chắc chắn rằng bạn uống đủ chất lỏng. Thời gian thuốc có tác dụng phụ thuộc vào hoạt chất và dạng, thường khoảng 2-3 ngày.

Thuốc nhuận tràng kích thích

Nếu phân của bạn mềm, nhưng bạn vẫn gặp khó khăn khi đại tiện, bác sĩ của bạn có thể kê toa thuốc nhuận tràng kích thích. Loại thuốc nhuận tràng này kích thích các cơ dọc theo đường tiêu hóa của bạn, giúp chúng di chuyển phân và chất thải dọc theo ruột già đến hậu môn.

Các thuốc nhuận tràng kích thích thường được kê đơn nhất là senna, bisacodyl và natri picosulphate. Những thuốc nhuận tràng này thường chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn và thuốc thường bắt đầu hoạt động trong vòng 6 đến 12 giờ.

Tùy theo triệu chứng của bạn, bác sĩ của bạn có thể quyết định kết hợp các loại thuốc nhuận tràng khác nhau hoặc dung đơn lẻ.

Cần dùng thuốc nhuận tràng trong bao lâu?

Nếu bạn bị táo bón trong một thời gian ngắn, bác sĩ thường sẽ khuyên bạn ngừng dùng thuốc nhuận tràng khi phân của bạn trở nên mềm và dễ dàng đại tiện.

Tuy nhiên, nếu táo bón của bạn là do một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn hoặc một loại thuốc bạn đang dùng, bạn có thể phải dùng thuốc nhuận tràng lâu hơn, có thể nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

Nếu bạn đã dùng thuốc nhuận tràng một thời gian, bạn có thể phải giảm dần liều của mình, thay vì giảm ngay lập tức. Nếu bạn đã được kê đơn kết hợp thuốc nhuận tràng, thông thường bạn sẽ phải giảm liều của từng loại thuốc nhuận tràng, mỗi lần trước khi bạn có thể ngừng dùng thuốc. Điều này có thể mất vài tháng.

Bác sĩ sẽ tư vấn cho bạn khi nào tốt nhất nên ngừng dùng thuốc nhuận tràng.

Điều trị vón phân

Vón phân xảy ra khi phân trở nên cứng, khô và tồn đọng trong trực tràng của bạn. Điều này làm tắc nghẽn trực tràng, làm cho phân đi qua khó khăn hơn.

Đôi khi kết quả của sự tồn đọng có thể xảy ra tiêu chảy (rò rỉ phân lỏng xung quanh tắc nghẽn). Bạn có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát điều này.

Nếu bạn bị vón phân, ban đầu, bạn sẽ được điều trị bằng liều cao nhuận tràng thẩm thấu macrogol. Sau vài ngày sử dụng macrogol, bạn cũng có thể phải bắt đầu dùng thuốc nhuận tràng kích thích.

Nếu bạn không đáp ứng với các thuốc nhuận tràng này và / hoặc nếu bạn bị tiêu chảy, bạn có thể cần một trong những loại thuốc được mô tả dưới đây:

• Thuốc dạng viên đạn – loại thuốc này được đưa vào đường hậu môn. Thuốc dạng viên đạn dần dần hòa tan ở nhiệt độ cơ thể và sau đó được hấp thụ vào cơ thể. Bisacodyl là loại thuốc dạng viên đạn thường được sử dụng.
• Thuốc thụt – là một loại thuốc ở dạng chất lỏng được sử dụng qua hậu môn và vào ruột già của bạn. D Focusate và natri citrate có thể được sử dụng theo cách này.

Với phụ nữ mang thai hoặc cho con bú

Nếu bạn đang mang thai, có nhiều cách để bạn điều trị táo bón một cách an toàn mà không gây hại cho bạn hoặc em bé. Bác sĩ trước tiên sẽ khuyên bạn thay đổi chế độ ăn uống bằng cách tăng lượng chất xơ và chất lỏng. Bạn cần cố gắng uống 8-10 ly nước lọc mỗi ngày. Trong hơn 9 tháng thai kỳ, đặc biệt ở 3 tháng đầu và 3 tháng cuối, tình trạng đi tiểu nhiều, đặc biệt vào ban đêm, vô tình gây cho thai phụ tâm lý ngại uống nước. Đây là một điều rất nguy hiểm vì dễ dẫn đến tình trạng mất nước và khiến cho bệnh táo bón thêm trầm trọng.

Một chế độ ăn uống giàu chất xơ sẽ giúp bạn chống lại tình trạng táo bón. Chất xơ sẽ giúp cơ thể bạn hấp thu nhiều nước hơn, từ đó hỗ trợ làm mềm phân và tăng tốc độ di chuyển của các chất thải này trong quá trình cơ thể.

Bạn nên lựa chọn các loại thức ăn có hàm lượng chất xơ cao như ngũ cốc nguyên hạt bao gồm yến mạch và ngũ cốc yến mạch nguyên cám, bánh mì làm từ ngũ cốc nguyên hạt, bánh quy giòn, bánh xốp nướng, trái cây sấy khô, trái cây và rau tươi. Ngoài ra bạn hãy đặt ra mục tiêu tiêu thụ từ 25-30 g chất xơ mỗi ngày

Bạn cũng sẽ được khuyên nên tập thể dục nhẹ nhàng. Nếu thay đổi chế độ ăn uống và lối sống không hiệu quả, bạn có thể được kê đơn thuốc nhuận tràng để giúp bạn đi đại tiện thường xuyên hơn.

Có một số loại thuốc nhuận tràng an toàn cho phụ nữ mang thai vì hầu hết không được hệ tiêu hóa hấp thụ. Điều này có nghĩa là em bé của bạn sẽ không chịu tác dụng của thuốc nhuận tràng.

Thuốc nhuận tràng an toàn để sử dụng trong khi mang thai bao gồm thuốc nhuận tràng thẩm thấu lactulose và macrogols. Nếu những cách này không hiệu quả, bác sĩ của bạn có thể khuyên dùng một liều nhỏ bisacodyl hoặc senna (thuốc nhuận tràng kích thích). Tuy nhiên, senna có thể không phù hợp nếu bạn đang trong tam cá nguyệt thứ ba của thai kỳ, bởi vì nó được hấp thụ một phần bởi hệ thống tiêu hóa của bạn.

Nói chuyện với bác sĩ của bạn trước khi dùng bất kỳ loại thuốc táo bón nào. Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ liệu uống bổ sung magiê có phải là một biện pháp hỗ trợ giúp giảm tình trạng táo bón không

Với em bé chưa cai sữa

Nếu bé bị táo bón nhưng chưa bắt đầu ăn thức ăn đặc, cách đầu tiên để điều trị là cho bé uống thêm nước giữa các lần bú bình thường. Nếu bạn đang sử dụng sữa công thức, hãy pha sữa theo chỉ dẫn của nhà sản xuất và không pha loãng hỗn hợp.

Bạn có thể muốn thử nhẹ nhàng di chuyển chân của bé theo chuyển động đạp xe hoặc xoa bóp bụng cẩn thận để giúp kích thích ruột của bé.

Với bé đã cai sữa, bắt đầu ăn dặm

Nếu em bé của bạn đang ăn thức ăn đặc, hãy cho bé uống nhiều nước hoặc nước trái cây pha loãng. Cố gắng khuyến khích các bé ăn trái cây, có thể được xay nhuyễn hoặc cắt nhỏ, tùy thuộc vào khả năng nhai của chúng. Những loại trái cây tốt nhất cho bé ăn để trị táo bón là:

• Táo
• Mơ
• Nho
• Đào
• Lê
• Mận
• Quả mâm xôi
• Dâu tây

Không bao giờ ép bé ăn thức ăn nếu chúng không muốn. Nếu bạn làm thế, điều đó có thể biến bữa ăn thành một trận chiến và con bạn có thể bắt đầu nghĩ về việc ăn như một “cuộc chiến” tiêu cực và căng thẳng.

Nếu em bé của bạn vẫn bị táo bón sau khi thay đổi chế độ ăn uống, bé có thể cần được kê đơn thuốc nhuận tràng. Thuốc nhuận tràng cơ học không phù hợp với trẻ nhỏ, vì vậy các bé thường sẽ được dùng thuốc nhuận tràng thẩm thấu. Tuy nhiên, nếu điều này không hiệu quả, bác sĩ có thể kê đơn thuốc nhuận tràng kích thích cho bé.

Đối với trẻ em

Đối với trẻ em, thuốc nhuận tràng thường được khuyên dùng cùng với thay đổi chế độ ăn uống. Thuốc nhuận tràng thẩm thấu thường được thử trước tiên, sau đó là thuốc nhuận tràng kích thích nếu cần thiết.

Cũng như ăn trái cây, trẻ lớn hơn nên có một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh, chứa các loại rau và thực phẩm nguyên hạt, chẳng hạn như bánh mì nguyên hạt và mì ống.

Cố gắng giảm thiểu căng thẳng hoặc xung đột liên quan đến giờ ăn hoặc sử dụng nhà vệ sinh. Một số trẻ sẽ cảm thấy xấu hổ khi gặp triệu chứng táo bón. Vì vậy cha mẹ nên quan tâm và giải thích cho bé hiểu không nên sợ hay căng thẳng. Điều quan trọng là phải tích cực và khuyến khích khi thiết lập thói quen đi vệ sinh. Cho phép con bạn ít nhất 10 phút vào nhà vệ sinh, để đảm bảo trẻ đã đi đại tiện hết.

Khi trẻ có những thói quen như chưa ngồi đúng tư thế khi đi đại tiện hoặc lười đi vệ sinh hằng ngày, cha mẹ cần nhắc nhở và khuyến khích bé thay đổi. Hướng dẫn bé ngồi toilet để hai đầu gối cao hơn phần hông, tốt nhất nên để bé ngồi xổm. Bên cạnh đó, bạn cần tập cho con trẻ thói quen đi vệ sinh 1 lần mỗi ngày, có thể là sau bữa sáng hoặc bữa tối.

Để khuyến khích thói quen đi vệ sinh tích cực, hãy thử viết nhật ký về “đi nặng” của con bạn với hệ thống phần thưởng. Điều này có thể giúp trẻ rèn thói quen tập trung vào việc sử dụng nhà vệ sinh thành công.

Biến chứng táo bón

Táo bón hiếm khi gây ra bất kỳ biến chứng hoặc vấn đề sức khỏe lâu dài. Điều trị thường có hiệu quả, đặc biệt nếu nó bắt đầu kịp thời.

Tuy nhiên, nếu bạn bị táo bón lâu dài (mãn tính), bạn có thể có nhiều nguy cơ gặp phải các biến chứng.

Chảy máu trực tràng

Nếu cố rặn khi bị táo bón kéo dài có thể gây đau, khó chịu và chảy máu trực tràng.

Trong một số trường hợp, chảy máu là kết quả của một vết rách nhỏ quanh hậu môn (vết nứt hậu môn), nhưng nó thường gây ra bởi  bệnh trĩ. Bệnh trĩ là tình trạng các mạch máu bị giãn ra ở trực tràng và hậu môn.

Trĩ cũng có thể gây đau, ngứa quanh hậu môn và sưng hậu môn.

Các  triệu chứng của trĩ thường lắng xuống sau một vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, kem và thuốc mỡ có thể sử dụng để giảm bất kỳ triệu chứng ngứa hoặc khó chịu.

Gặp bác sĩ càng sớm càng tốt nếu bạn bị chảy máu trực tràng.

Vón phân

Táo bón lâu dài có thể làm tăng nguy cơ vón phân, đó là nơi phân khô cứng và tồn đọng nhiều trong trực tràng.

Một khi bạn bị vón phân, rất khó có khả năng bạn sẽ có thể đi ngoài một cách tự nhiên.

Vón phân làm cho tình trạng táo bón trở nên tồi tệ hơn vì phân và chất thải ra khỏi hậu môn khó hơn, vì đường dẫn bị tắc nghẽn.

Vón phân đôi khi có thể dẫn đến một số biến chứng khác, bao gồm:

• Viêm phù nề trực tràng
• Mất cảm giác trong và xung quanh hậu môn của bạn
• Đại tiện không tự chủ
• Chảy máu từ hậu môn
• Sa trực tràng là tình trạng một phần hay toàn bộ thành trực tràng lộn lại và chui ra ngoài qua lỗ hậu môn.

Vón phân thường được điều trị bằng thuốc nhuận tràng, mặc dù thuốc dạng viên đạn (thuốc đặt vào hậu môn) và thuốc thụt  đôi khi có thể được sử dụng.

Phòng tránh táo bón

Có một số điều bạn có thể làm để ngăn ngừa táo bón, bao gồm thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.

Chất xơ

Bao gồm đủ chất xơ trong chế độ ăn uống của bạn có thể làm giảm đáng kể khả năng mắc táo bón. Hầu hết người lớn không ăn đủ chất xơ.

Bạn nên đặt mục tiêu có khoảng 30g chất xơ mỗi ngày. Bạn có thể tăng lượng chất xơ bằng cách ăn nhiều hơn:

• Trái cây và rau quả
• Gạo
• Mì ống
• Bánh mỳ
• Hạt và yến mạch

Ăn nhiều chất xơ sẽ giữ cho nhu động ruột của bạn CÓ thường xuyên, bởi vì nó giúp thức ăn đi qua hệ thống tiêu hóa dễ dàng hơn. Thực phẩm giàu chất xơ cũng khiến bạn cảm thấy no lâu hơn.

Điều quan trọng là tăng lượng chất xơ của bạn dần dần, bởi vì sự gia tăng đột ngột có thể khiến bạn cảm thấy đầy hơi. Đột nhiên tăng lượng chất xơ của bạn cũng có thể khiến bạn trung tiện nhiều hơn và bị đau bụng.

Chất lỏng

Hãy chắc chắn rằng bạn uống nhiều nước để tránh mất nước và lượng nước uống khi tập thể dục hoặc khi trời nóng. Cố gắng cắt giảm lượng caffeine, rượu và đồ uống có ga.

Thói quen đi vệ sinh

Không bao giờ bỏ qua sự thôi thúc đi vệ sinh, bởi vì nó có thể làm tăng đáng kể khả năng bị táo bón của bạn.

Khi đi vệ sinh, hãy chắc chắn rằng bạn có đủ thời gian và sự riêng tư để đi đại tiện thoải mái.

Tập thể dục

Tập thể dục thường xuyên giảm đáng kể nguy cơ bị táo bón. Bạn nên thực hiện ít nhất 150 phút hoạt động thể chất mỗi tuần.

Ngoài làm giảm nguy cơ bị táo bón, tập thể dục cũng sẽ giúp bạn cảm thấy khỏe mạnh hơn và cải thiện tâm trạng, mức năng lượng và thể lực nói chung.

Đối với phụ nữ mang thai

Nếu bị táo bón, mẹ bầu có thể và áp dụng một vài cách chữa trị tạm thời và phòng bệnh an toàn như sau:

• Uống nhiều nước hơn. Mỗi ngày uống đủ lượng 2,5 – 3 lít để dễ đi ngoài hơn
• Bổ sung probiotic và prebiotic để tăng sức đề kháng với vi khuẩn đường ruột, hỗ trợ quá trình lên men tại ruột già
• Ngưng sử dụng thuốc, đồ ăn nhuận tràng, dầu khoáng
• Ăn nhiều trái cây, rau xanh
• Thay đổi tư thế ngồi khi đi ngoài: Nghiêng người về phía trước và chống khuỷu tay trên đầu gối
• Sử dụng dung dịch thụt tháo, nhét hậu môn hay dầu bôi trơn theo chỉ định của bác sĩ
• Vận động nhẹ nhàng như đi bơi, đi bộ, yoga trong thời gian có thai
• Tập cho mình thói quen đi vệ sinh đúng giờ để không bị rối loạn tiêu hóa, gây táo bón
• Giảm căng thẳng, bởi tâm trạng căng thẳng có thể khiến bệnh thêm trầm trọng.