Rối loạn lo âu xã hội hoặc lo lắng xã hội là một tình trạng của sức khỏe tâm thần trong đó nó biểu hiện một cảm giác khó chịu quá mức, sợ hãi hoặc lo lắng về các tình huống xã hội. Cá nhân lo lắng về việc bị người khác đánh giá hoặc phê bình, và có một nỗi sợ hãi cao độ về sự tương tác với người khác.
Rối loạn lo âu xã hội đôi khi được gọi là ám ảnh xã hội. Nỗi ám ảnh là nỗi sợ hãi phi lý đối với một số tình huống, đối tượng hoặc môi trường nhất định.
Mục lục
Những sự thật về rối loạn lo âu xã hội
Những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội rất cảm thấy lo lắng không tương xứng trong các tình huống xã hội.
Các triệu chứng có thể bao gồm tim đập nhanh, đỏ mặt, đổ mồ hôi, khó chịu ở dạ dày, buồn nôn khi thấy bất cứ lo lắng nào. Các cơn hoảng loạn cũng có thể xảy ra.
Bệnh phổ biến ở nữ hơn nam.
Điều trị có thể bao gồm tâm lý trị liệu và thuốc.
Rối loạn lo âu xã hội là gì?
Một người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội thường bộc lộ sự sợ hãi mãnh liệt và dai dẳng khi người khác nhìn mình hoặc bị phê bình, luôn sợ rằng hành vi của mình sẽ khiến bản thân rơi vào tình huống khó xử hoặc bị bẽ mặt. Sự sợ hãi của họ có thể mạnh đến nỗi nó can thiệp nghiêm trọng vào công việc, học tập hay những hoạt động khác
Rối loạn lo âu xã hội thường xảy ra sớm trong thời thơ ấu như một phần bình thường trong sự phát triển có tính chất xã hội và có thể không được chú ý cho đến khi người đó già đi. Các tác nhân và tần suất lo lắng xã hội khác nhau tùy thuộc vào từng cá nhân.
Nhiều người cảm thấy lo lắng trong một số tình huống xã hội nhất định, chẳng hạn như khi thuyết trình, đi hẹn hò hoặc tham gia một cuộc thi. Điều này là bình thường và không phải là rối loạn lo âu xã hội.
Lo lắng xã hội trở thành một tình trạng y tế khi các tương tác xã hội hàng ngày gây ra sự sợ hãi quá mức, e dè, ngượng ngập và bối rối.
Những công việc tầm thường, hàng ngày, chẳng hạn như điền vào mẫu đơn khi mọi người xung quanh và ăn ở những nơi công cộng hoặc với bạn bè, có thể trở nên rất căng thẳng đối với những người mắc chứng lo âu xã hội.
Xem thêm: Rối loạn căng thẳng sau chấn thương là gì? Biểu hiện, chẩn đoán, điều trị
Triệu chứng
Triệu chứng bao gồm các triệu chứng về thể chất, cảm xúc và hành vi. Rối loạn lo âu xã hội có thể ảnh hưởng đến các nhiệm vụ hàng ngày, bao gồm cuộc sống ở trường, công việc và các hoạt động khác.
Các dấu hiệu và triệu chứng về hành vi và cảm xúc
- Tránh các tình huống mà bệnh nhân cảm thấy họ có thể là trung tâm hoặc trọng tâm của sự chú ý
- Sợ phải ở trong tình huống với người lạ
- Sợ hãi về cách nhìn nhận của người khác về họ
- Sợ bị xấu hổ và nhục nhã, bị trêu chọc và chỉ trích
- Nỗi sợ hãi lo lắng làm cho sự lo lắng tồi tệ hơn
- Sợ gặp người có chức cao, quyền lực
- Lo lắng cực độ hoặc hoảng loạn khi trải qua tình huống gây sợ hãi
- Hạn chế một số hoạt động hoặc nói chuyện với mọi người vì sợ xấu hổ
- Tâm trí trống rỗng trong các tình huống xã hội gây ra lo lắng
- Trẻ em mắc chứng rối loạn lo âu xã hội có thể có xu hướng lo lắng về việc xấu hổ trước mặt bạn bè nhưng không phải với người lớn.
Các dấu hiệu và triệu chứng thực thể
- Tim đập nhanh
- Đau bụng
- Tránh giao tiếp bằng mắt
- Đỏ mặt
- Khóc lóc, giận dữ, bám lấy cha mẹ hoặc cô lập ở trẻ
- Bàn tay lạnh và ẩm ướt
- Nhầm lẫn
- Khóc
- Tiêu chảy
- Khó nói, đôi khi có cả giọng nói run rẩy
- Khô miệng và cổ họng
- Đổ quá nhiều mồ hôi
- Căng cơ
- Buồn nôn
- Run rẩy
- Rối loạn đi bộ, trong đó cá nhân trở nên lo lắng về cách họ đi bộ đến mức mất thăng bằng hoặc có thể vấp ngã khi đi ngang qua một nhóm người
Một cá nhân mắc chứng rối loạn lo âu xã hội cũng có thể
- Quá nhạy cảm với những lời chỉ trích
- Có lòng tự trọng thấp
- Có kỹ năng xã hội kém
- Không quyết đoán
- Nói tiêu cực về bản thân, với những suy nghĩ không chính xác và tự đánh giá thấp mình.
Các bệnh nhân mắc chứng rối loạn lo âu xã hội đôi khi học kém ở trường hoặc nơi làm việc để tránh sự chú ý của việc được thăng chức hoặc phải tham gia vào các nhiệm vụ nhóm. Trong các trường hợp nghiêm trọng hoặc mạn tính của lo âu xã hội, người bệnh có thể phát triển các tình trạng tâm lý khác, chẳng hạn như trầm cảm.
Một người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội có thể gặp những tình huống cực kỳ khó đối mặt
- Được giới thiệu và nói chuyện với những người mới
- Đi vào một căn phòng mà mọi người đã tập trung đông đủ, ổn định chỗ ngồi
- Giao tiếp bằng mắt
- Gọi món trong nhà hàng
- Bắt đầu một cuộc trò chuyện
- Sử dụng điện thoại công cộng hoặc nhà vệ sinh công cộng
- Viết trước mặt người khác
Những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội thường biết rằng sự lo lắng của họ là không hợp lý. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, sự lo lắng vẫn tồn tại và trở nên tồi tệ hơn nếu không được điều trị thích hợp.
Vượt qua nỗi lo lắng
Một trong những yếu tố làm cho các triệu chứng lo âu xã hội trở nên tồi tệ hơn là nỗi sợ trở thành lo lắng.
Một người càng cảm thấy lo lắng về các tình huống xã hội, họ càng ít có khả năng tiếp xúc với các tình huống xã hội.
Tuy nhiên, tiếp xúc với các tình huống xã hội là cần thiết để vượt qua sự lo lắng, và một người càng ít tiếp xúc với giao tiếp xã hội, sự lo lắng càng trở nên cực đoan.
Điều quan trọng là phá vỡ chu kỳ của những suy nghĩ lo lắng. Có những biện pháp được chứng minh là có thể giúp người bệnh vượt qua lo lắng trước khi phải đối mặt với các tình huống. Bao gồm:
Kích thích những suy nghĩ tích cực trước khi gặp gỡ đông người
Các hoạt động khiến bạn hạnh phúc có thể giải phóng các hóa chất tốt cho não giúp bạn thư giãn trong những cuộc gặp gỡ căng thẳng. Nghe nhạc bạn yêu thích, xem một chút TV hoặc chơi trò chơi hay tham gia vào một số bài tập nhẹ hoặc thiền.
Thay đổi cách thể hiện hoặc xem xét các suy nghĩ tiêu cực
Tự nói với bản thân rằng bạn là một người nhút nhát sẽ củng cố những lo lắng hiện tại về việc nói chuyện với mọi người hoặc ở nơi công cộng. suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta đóng một vai trò căn bản trong việc quyết định các hành vi mà ta thể hiện. Một kỹ thuật được thực hiện trong liệu pháp nhận thức hành vi là hướng dẫn bệnh nhân học cách xác định và thay đổi các suy nghĩ tiêu cực gây ảnh hưởng xấu lên hành vi và cảm xúc.
Viết ra những suy nghĩ có thể giúp ích
Ví dụ: “Tôi là một người nhút nhát” có thể trở thành “Tôi hành động như một người nhút nhát trong buổi tụ tập”. Nó giúp người bệnh biết họ có thể thay đổi cách họ nhận thức về bản thân và cách họ cảm thấy người khác nhìn họ như thế nào.
Không lạm dụng rượu hoặc ma túy
Những thứ này không chỉ có thể hình thành sự phụ thuộc sau này trong cuộc sống mà còn không giúp giải quyết vấn đề cốt lõi của bệnh. Cố gắng kiểm soát cảm giác tiêu cực tuân theo liệu trình hỗ trợ y tế theo chỉ định của bác sĩ và không sử dụng hóa chất.
Trong khi một số trường hợp mắc rối loạn lo âu xã hội có thể nghiêm trọng đến mức những biện pháp này sẽ không giải quyết được, nhưng chúng có thể giúp người đó có một suy nghĩ tích cực hơn.
Chẩn đoán
Khám sức khỏe giúp bác sĩ loại trừ bất kỳ nguyên nhân thực thể gây ra các triệu chứng. Bác sĩ có thể thực hiện đánh giá thể chất và đánh giá tâm thần cơ bản.
Bác sĩ tâm thần sẽ yêu cầu người nghi ngờ mắc bệnh mô tả các triệu chứng, chúng xảy ra khi nào, tần suất và thời gian chúng xảy ra. Sau đó bệnh nhân có thể được yêu cầu hoàn thành 1 bảng câu hỏi.
Theo DSM, chẩn đoán chứng rối loạn lo âu xã hội khi đáp ứng được các tiêu chí sau:
- Sợ hãi một hoặc nhiều các tình huống xã hội thông thường nếu phải thực hiện ngoài môi trường gia đình hoặc không có sự bảo trợ của người thân. Sợ hãi rằng mình sẽ làm các hành vi ngớ ngẩn để rồi phải xấu hổ vì nó
- Việc thực hiện các tình huống xã hội là nguyên nhân gây ra sự sợ hãi mãnh liệt
- Chính người bệnh cũng ý thức được rằng sự sợ hãi của mình là quá mức
- Sự sợ hãi khiến người bệnh buộc phải tránh né hoặc nếu không tránh né thì phải chịu đựng nó và cảm thấy rất đau khổ
- Hành vi tránh né, sự sợ hãi, hoặc cảm giác đau khổ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống xã hội, học tập hoặc khả năng lao động.
Điều trị
Rối loạn lo âu xã hội là một tình trạng kéo dài suốt đời đối với nhiều người và thường thay đổi mức độ nghiêm trọng của nó. Các phương pháp điều trị có thể giúp người bệnh kiểm soát các triệu chứng của họ và có được sự tự tin.
Tâm lý trị liệu và thuốc được coi là phương pháp điều trị hiệu quả nhất.
Tâm lý trị liệu
Đây là một phương pháp điều trị tâm lý sử dụng nhiều kỹ thuật để giúp người bệnh nhìn nhận bản thân và các vấn đề của họ nhẹ nhàng hơn, khắc phục và đối phó với chúng một cách hiệu quả.
Có nhiều loại trị liệu tâm lý, bao gồm liệu pháp nhận thức, liệu pháp tương tác cá nhân, liệu pháp tâm động học và liệu pháp gia đình.
Liệu pháp nhận thức hành vi
Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) đã được chứng minh là cải thiện rất nhiều triệu chứng.
CBT giúp bệnh nhân nhận ra rằng đó là suy nghĩ của chính họ, người khác không nghĩ như vậy về họ, quyết định cách họ phản ứng hoặc hành xử. Trong loại tâm lý trị liệu này, bệnh nhân học cách nhận biết và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực về bản thân.
Liệu pháp này có hai phần chính:
- Yếu tố nhận thức: được thiết kế để hạn chế suy nghĩ lệch lạc hoặc không cân xứng
- Yếu tố hành vi: được thiết kế để thay đổi cách người bệnh phản ứng với các đối tượng hoặc tình huống gây ra lo lắng
Liệu pháp tự phơi nhiễm
Cá nhân cũng có thể được điều trị bằng liệu pháp tự phơi nhiễm, trong đó họ dần dần làm việc để đối mặt với các tình huống mà họ sợ.
Phơi nhiễm nhận thức (CDE)
Bệnh nhân phải đối mặt một cách an toàn với các tình huống hoặc địa điểm gây ra vấn đề.
Thuốc
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs)
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) là loại thuốc phổ biến nhất được kê đơn cho những người bị rối loạn lo âu xã hội.
Chúng được cho là cách điều trị an toàn và hiệu quả nhất cho các triệu chứng dai dẳng. Bao gồm:
- paroxetine (Paxil, Paxil CR)
- sertraline (Zoloft)
- fluvoxamine (Luvox, Luvox CR)
- fluoxetine (Prozac, Sarafem)
Các tác dụng phụ có thể xảy ra có thể bao gồm
- Đau đầu
- Mất ngủ
- Buồn nôn
- Rối loạn chức năng tình dục
Bác sĩ có thể kê toa thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI), chẳng hạn như venlafaxine (Effexor, Effexor XR). Thường sẽ bắt đầu bằng liều nhỏ, sau đó tăng dần. Có thể mất đến 3 tháng để xuất hiện sự cải thiện các triệu chứng.
Thuốc an thần
Các thuốc nhóm thuốc an thần là một nhóm thuốc cũng được sử dụng làm thuốc chống lo âu. Ví dụ bao gồm alprazolam (Xanax) và clonazepam (Klonopin). Liệu trình sử dụng của benzodiazepin thường ngắn vì chúng có thể gây ra sự phụ thuộc.
Tác dụng phụ có thể bao gồm:
- Nhầm lẫn
- Buồn ngủ
- Chóng mặt
- Mất thăng bằng
- Mất trí nhớ
Thuốc chẹn beta
Thuốc chẹn beta giúp ngăn chặn tác dụng kích thích của adrenaline. Chúng thường được sử dụng cho các tình huống cụ thể, chẳng hạn như phải thuyết trình. Chúng không được sử dụng để điều trị liên tục.
Nguyên nhân
Các chuyên gia nói rằng rối loạn lo âu xã hội có cả nguyên nhân môi trường và di truyền.
Nguyên nhân di truyền
Khi tình trạng này xuất hiện trong các gia đình, các liên kết di truyền đang được nghiên cứu.
Hóa chất trong cơ thể
Các nhà khoa học hiện đang nghiên cứu loại hóa chất nào trong cơ thể có thể thúc đẩy sự phát triển của chứng rối loạn lo âu xã hội. Serotonin, một chất hóa học trong não, có thể đóng một vai trò quan trọng vì nồng độ bất thường có thể là nguyên nhân làm cho một người cực kì nhạy cảm.
Cấu trúc não
Một số nhà nghiên cứu tin rằng amygdala trong não có thể đóng vai trò trong phản ứng sợ hãi, dẫn đến phản ứng quá mức.
Thời tiết và nhân khẩu học
Các quốc gia Địa Trung Hải có tỷ lệ rối loạn lo âu xã hội thấp hơn so với các nước Scandinavi. Điều này có thể là do thời tiết ấm hơn cũng như mật độ dân số cao hơn. Thời tiết ấm hơn có thể làm giảm việc tránh các tình huống xã hội và tăng tiếp xúc với người khác. Những người khác cho rằng các yếu tố văn hóa có thể góp phần làm giảm tỷ lệ lo lắng xã hội.
Biến chứng
Rối loạn lo âu xã hội có thể tồn tại trong suốt cuộc đời của một người nếu không được điều trị. Lo lắng của họ có thể thống trị lối sống của họ.
Điều này can thiệp vào cuộc sống hàng ngày, việc học ở trường, công việc chuyên môn, các mối quan hệ và hạnh phúc bình thường.
Trong trường hợp nghiêm trọng, cá nhân có thể bỏ việc, bỏ học và trở nên cô lập.
Cũng có nguy cơ lạm dụng rượu hoặc chất gây nghiện, trầm cảm và suy nghĩ tự tử.
Các yếu tố nguy cơ
Rối loạn lo âu xã hội thường bắt đầu ở độ tuổi từ sớm đến trung niên nhưng đôi khi có thể bắt đầu sớm hơn hoặc muộn hơn.
Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn lo âu xã hội:
Giới tính
Rối loạn phổ biến hơn ở nữ nhiều hơn nam.
Di truyền
Nguy cơ phát triển tình trạng có thể cao hơn nếu cha mẹ hoặc anh chị em của một người có điều kiện.
Nuôi dưỡng
Một số người tin rằng rối loạn lo âu xã hội có thể phát triển ở những người đã chứng kiến hành vi lo lắng ở những người khác. Có thể có một mối liên hệ giữa tình trạng này và nuôi dạy con quá mức.
Một số kinh nghiệm sống
Trẻ em từng bị bắt nạt, chế giễu, sỉ nhục hoặc từ chối được cho là dễ bị rối loạn lo âu xã hội hơn những người khác. Các yếu tố cũng có thể bao gồm như lạm dụng tình dục, xung đột gia đình hoặc trải nghiệm tiêu cực khác.
Tính cách
Trẻ nhút nhát, gò bó, hay xấu hổ, ngại ngùng được cho là dễ mắc chứng rối loạn lo âu xã hội.
Một thử thách khắt khe
Một số người có thể gặp rối loạn lo âu xã hội lần đầu tiên khi họ đối mặt với các thử thách, ví dụ như thuyết trình, biểu diễn trước đông người. Các diễn viên có thể trải qua nỗi sợ hãi sân khấu hoặc ám ảnh xã hội khi họ ở trên sân khấu.
Con người là động vật có tính chất xã hội. Những suy nghĩ tiêu cực góp phần gây rối loạn lo âu xã hội có thể biến một cơn nôn nao nhẹ khi nói chuyện trước đông người thành vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng. Học cách tận hưởng xã hội trước khi quá trình suy nghĩ đạt đến giai đoạn này là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống.
