Rối loạn hành vi là gì? Phân loại, biểu hiện, nguyên nhân và cách điều trị

Con cái của bạn thường chống đối và cãi lại bạn? Chúng dễ cáu giận và hay đổ lỗi cho người khác? Đây là các phản ứng thông thường của trẻ, nhưng nếu tình trạng nghiêm trọng, đây có thể là biểu hiện của rối loạn hành vi!

Vậy, rối loạn hành vi là gì? Có cần điều trị không?

Hãy cùng Drcuaban tìm hiểu về tình trạng sức khỏe tâm thần này qua bài biết dưới đây nhé.

Rối loạn hành vi là gì?

Trong quá trình tăng trưởng và phát triển của trẻ em, các phản xạ và hành vi nguyên thủy thường biến mất khi đạt đến một độ tuổi nhất định lại không biến mất, giữ lại thói quen không tốt, được gọi là rối loạn hành vi ở trẻ em.

Rối loạn hành vi cũng phổ biến ở người lớn. Nếu không được điều trị trong thời thơ ấu, những rối loạn này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nắm giữ công việc và duy trì mối quan hệ của một người.

Các rối loạn hành vi có thể được chia thành một số loại, bao gồm:

• Các rối loạn hành vi gây rối
• Các rối loạn nhân cách
• Các rối loạn cảm xúc
• Các rối loạn phát triển lan tỏa
• Các rối loạn lo âu

Rối loạn tăng động giảm chú ý

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ, rối loạn tăng động giảm chú ý là tình trạng làm suy yếu khả năng tập trung và kiểm soát các hành vi bốc đồng, hoặc nó có thể khiến bệnh nhân hoạt động quá mức (tăng động). Rối loạn tăng động giảm chú ý phổ biến hơn ở bé trai so với bé gái. Theo Trung tâm Y tế Wexner tại Đại học bang Ohio Mỹ, nam giới có nguy cơ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý cao gấp hai đến ba lần so với nữ giới.

Rối loạn cảm xúc và hành vi

Một rối loạn hành vi cảm xúc ảnh hưởng đến một người có khả năng hạnh phúc, kiểm soát cảm xúc và chú ý ở trường. Theo Đại học Gallaudet, các triệu chứng của rối loạn hành vi cảm xúc bao gồm:

• Hành động hoặc cảm xúc không phù hợp trong hoàn cảnh bình thường.
• Những khó khăn trong học tập không phải do yếu tố sức khỏe gây ra.
• Khó khăn với các mối quan hệ cá nhân, bao gồm các mối quan hệ với giáo viên hay bạn cùng lứa.
• Cảm giác bất hạnh hoặc trầm cảm.
• Cảm giác sợ hãi và lo lắng liên quan đến trường học hoặc các cá nhân.

Rối loạn thách thức đối lập

Theo Children Health Mental Health Ontario: rối loạn thách thức đối lập là một rối loạn hành vi được đặc trưng bởi thái độ thù địch, dễ cáu kỉnh và không hợp tác ở trẻ em. Trẻ em bị rối loạn thách thức đối lập thường gây khó chịu hoặc phiền nhiễu có mục đích, và chúng thường hướng các hành động tiêu cực vào các nhân vật có thẩm quyền.

Lo âu

Lo âu là một cảm xúc bình thường, và tất cả mọi người cảm thấy lo âu tại một số điểm trong cuộc sống của họ. Tuy nhiên, đối với một số người, sự lo âu có thể nhiều đến mức gây cản trở cuộc sống hàng ngày của họ, gây ra chứng mất ngủ và ảnh hưởng tiêu cực tại nơi làm việc hoặc trường học. Rối loạn lo âu liên quan đến sự lo lắng nhiều hơn thông thường. Đây là tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng cần điều trị.

Ví dụ về các tình trạng tâm thần này bao gồm:

• Rối loạn stress sau sang chấn
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
• Rối loạn lo âu lan tỏa
• Rối loạn hoảng sợ

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế được đặc trưng ý nghĩ ám ảnh, lo lắng không có lý do chính đáng và phải thực hiện các hành vi có tính chất ép buộc để giảm bớt căng thẳng. Bạn có thể lặp đi lặp lại các hành vi mặc dù bạn nhận ra những hậu quả tiêu cực, hoặc thậm chí là bản chất không hợp lý của hành động đó. Thực hiện các hành động lặp đi lặp lại này làm giảm sự căng thẳng tạm thời.
Nếu bạn hoặc người thân gặp phải bất kỳ rối loạn hành vi nào, nên tìm kiếm sự giúp đỡ càng sớm càng tốt, vì những rối lọan này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, thậm chí mức độ nặng có thể dẫn đến tự hại hoặc tự sát. Hãy đi khám để được hỗ trợ.

Điều gì gây ra rối loạn hành vi?

Một rối loạn hành vi có thể có nhiều nguyên nhân. Theo Đại học Bắc Carolina tại Chapel Hill, hành vi bất thường thường liên quan đến các rối loạn này có thể bắt nguồn từ các yếu tố liên quan đến sinh học, gia đình và trường học.
Một số nguyên nhân sinh học có thể bao gồm:

• Mắc bệnh hoặc khuyết tật
• Suy dinh dưỡng
• Tổn thương não
• Các yếu tố di truyền

Các yếu tố khác liên quan đến cuộc sống gia đình cũng có thể liên quan đến rối loạn hành vi:

• Gia đình ly hôn hoặc luôn buồn bã khi ở nhà.
• Sự ép buộc từ cha mẹ.
• Phong cách kỷ luật không lành mạnh.
• Thái độ kém về sự giáo dục hoặc việc đi học.

Các dấu hiệu của rối loạn hành vi là gì?

Một người bị rối loạn hành vi có thể hành động hoặc thể hiện cảm xúc về sự khó chịu theo những cách khác nhau, tùy theo từng người.

Triệu chứng cảm xúc của rối loạn hành vi

Theo Bệnh viện Nhi đồng Boston, một số triệu chứng cảm xúc của rối loạn hành vi bao gồm:

• Dễ bị tức giận hoặc lo lắng
• Thường xuyên xuất hiện phẫn nộ
• Đổ lỗi cho người khác
• Từ chối tuân theo các quy tắc hoặc nghi ngờ thẩm quyền
• Tranh cãi và thường giận dữ
• Gặp khó khăn trong việc xử lý sự thất vọng.

Triệu chứng thực thể của rối loạn hành vi

Không giống như các loại vấn đề sức khỏe khác, rối loạn hành vi có các triệu chứng chủ yếu là về cảm xúc, với các triệu chứng thực thể như sốt, phát ban hoặc đau đầu không có. Tuy nhiên, đôi khi những người mắc chứng rối loạn hành vi sẽ phát triển vấn đề lạm dụng chất gây nghiện, có thể xuất hiện các triệu chứng thực thể như run rẩy hoặc chảy máu trong mắt.

Ảnh hưởng ngắn hạn và dài hạn của rối loạn hành vi

Nếu không được điều trị, một rối loạn hành vi có thể có tác động tiêu cực ngắn hạn và dài hạn đối với cuộc sống hàng ngày và công việc của một cá nhân. Mọi người có thể gặp rắc rối vì hành động, chẳng hạn như trẻ em đình chỉ hoặc đuổi học vì đánh nhau, chống đối hoặc tranh cãi với các nhân vật có thẩm quyền, người lớn sau cùng có thể mất việc. Các cuộc hôn nhân có thể tan vỡ do mối quan hệ căng thẳng kéo dài, trong khi trẻ em có thể phải chuyển trường và cuối cùng không còn lựa chọn nào khác.
Theo HealthyChildren.org, những hành động nghiêm trọng mà một người mắc chứng rối loạn hành vi có thể gồm: bắt đầu đánh nhau, ngược đãi động vật và đe dọa sử dụng vũ khí trên người khác.

Rối loạn hành vi càng sớm được chẩn đoán và điều trị đúng cách, càng có nhiều khả năng giúp trẻ em hoặc người lớn kiểm soát hành vi của họ.

Có thể làm một bài kiểm tra hoặc tự đánh giá không?

Các chuyên gia sức khỏe tâm thần và trung tâm điều trị có thể đánh giá mọi người để xác định xem họ có bị rối loạn hành vi hay không. Các đánh giá được gọi là đánh giá hành vi chức năng cung cấp trợ giúp giải quyết vấn đề để giải quyết các vấn đề hành vi ở học sinh.

Theo Trung tâm Hợp tác và Thực hành Hoa Kỳ, những đánh giá này dựa trên nhiều kỹ thuật và chiến lược để xác định hành vi vấn đề. Các nhóm chương trình giáo dục cá nhân sử dụng các đánh giá này để chọn các biện pháp can thiệp giải quyết các vấn đề hành vi cụ thể. Các đội này tham gia vào việc giáo dục học sinh, và họ có thể bao gồm phụ huynh và giáo viên.

Có thể chọn thuốc để điều trị không?

Một người có thể nhận thuốc theo toa để giúp kiểm soát rối loạn hành vi. Mặc dù thuốc sẽ không chữa được các rối loạn, nhưng nó có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị để kiểm soát và sửa đổi các hành vi.

Nhiều loại thuốc có sẵn cho các vấn đề hành vi, và loại thuốc sẽ được quy định tùy thuộc vào tình trạng cụ thể được điều trị. Mạng lưới các giảng viên tích cực của Bộ Giáo dục California liệt kê Ritalin và Dexedrine là thuốc tác dụng ngắn trong điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý. Chúng có thể giúp trẻ tập trung tốt hơn, giảm hành vi bốc đồng và giảm vận động.
Ritalin cũng được bao gồm trong một nhóm các loại thuốc tác dụng dài. Các loại thuốc khác trong nhóm này bao gồm Concerta, Methylin ER, Methylin CD, Focalin và Metadate ER. Những loại thuốc này cũng có thể có hiệu quả chống lại rối loạn tăng động giảm chú ý. Một số chuyên gia khuyên dùng Wellbutrin như một phương pháp điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý chính.

Những người bị rối loạn lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế hoặc rối loạn tăng động giảm chú ý có thể được hưởng lợi từ thuốc chống trầm cảm, bao gồm Paxil, Tofranil, Anafranil, Prozac, Luvox, Celexa, Zoloft và Norpramin. Các loại thuốc khác có thể giúp bao gồm Daytrana, Biphetamine, Dexedrine, Adderall XR và Strattera. Những loại thuốc này nhằm mục đích giảm sự bốc đồng, giảm sự hiếu động, giảm các hành động ám ảnh cưỡng chế và giảm cảm giác trầm cảm

Tác dụng phụ của thuốc

Thuốc điều trị rối loạn hành vi có thể có tác dụng phụ. Chúng có thể làm tăng các vấn đề tình cảm, tăng suy nghĩ tự tử và làm nặng thêm các tình trạng co giật. Một số tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm:

• Mất ngủ
• Giảm sự thèm ăn
• Run rẩy
• Phiền muộn
• Nhịp tim bất thường

Nghiện thuốc và cai nghiện

Một cá nhân có thể bị nghiện các thuốc dùng để điều trị rối loạn hành vi. Do đó, người bệnh có thể cần sự giúp đỡ chuyên nghiệp trong việc cai thuốc đó. Bạn có thể gặp các triệu chứng cai nếu bạn lạm dụng một số loại thuốc.
Nếu bạn nghi ngờ rằng bạn, con bạn hoặc người khác mà bạn biết đã trở nên phụ thuộc vào thuốc theo toa, hãy liên hệ với bác sĩ để được hỗ trợ.

Trầm cảm và rối loạn hành vi

Một rối loạn hành vi có thể gây ra trầm cảm. Điều ngược lại cũng có thể, khi trầm cảm là tác nhân gây ra rối loạn hành vi, điều này cũng có thể dẫn đến lạm dụng chất gây nghiện.

Chẩn đoán kép: Nghiện và rối loạn hành vi

Không có gì lạ khi những người bị rối loạn hành vi cũng nghiện ma túy hoặc rượu. Theo tờ Tâm lý học ngày nay, một cá nhân mắc chứng rối loạn hoảng sợ cũng có thể nghiện rượu.

Trẻ em bị rối loạn tăng động giảm chú ý có thể có nguy cơ cao mắc bệnh lạm dụng chất gây nghiện hoặc nghiện rượu nếu tình trạng này chuyển sang tuổi trưởng thành.

Lời kết

Do mức độ nghiêm trọng của các vấn đề sức khỏe tâm thần này, việc giúp đỡ rối loạn hành vi là rất quan trọng. Liệu pháp hành vi nhận thức cùng với thuốc là một cách hiệu quả để điều trị các rối loạn. Càng sớm nhận được sự giúp đỡ, càng dễ dàng khôi phục cuộc sống trở lại bình thường. Hãy đi khám khi bạn hay người thân gặp phải các vấn đề tâm thần.